श्रेष्ठप्रति श्रद्धाञ्जली

सम्पादकीय

दाङ जिल्ला उद्योग बाणिज्य संघका संस्थापक अध्यक्ष तोरणध्वज श्रेष्ठको निधन भएको छ । ८२ बर्षको उमेरमा उहाँको निधन भयो । २०२७ सालमा दाङ जिल्ला उद्योग बाणिज्य संघ स्थापना गरेपछि उहाँ अध्यक्ष हुनुभयो । भनिन्छ कुनै कामका लागि सुरुको धेरै महत्व हुन्छ । दाङ जिल्ला उद्योग बाणिज्य संघ थापना गर्नका लागि धेरैले भूमिका खेल्नुभएको थियो भन्नेमा शंका छैन । त्यतिवेला पहिलो पटक खुलेको संगठनमा अध्यक्ष हुनु भनेको आफैमा गाह्रो विषय थियो । ३० बर्ष पनि नपुगेको युवा, शिक्षा क्षेत्रमा रुचि राख्ने युवा, बावुको व्यावसायिक विडो थाम्नका लागि यो क्षेत्रमा आउँदा व्यावसायिक नेताका रुपमा रहनुभयो । दाङ जिल्लामा रहेका मुख्य बजार घोराही र तुलसीपुरका व्यवसायी अगुवालाई जम्मा पारेर उद्योग बाणिज्य संघ गठन गर्नु र व्यावसायिक हितका लागि कुरा गर्नु त्यतिवेलाको मुख्य चुनौती थियो । पंचायती व्यवस्थाको समयमा संघ संस्था खोल्नु गाह्रो कुरा थियो । सवै संस्थालाई पंचायत विरोधी ट्याग लगाउने चलन जस्तै थियो । त्यस्तो अवस्थमा तोरणध्वज श्रेष्ठले उद्योग बाणिज्य संघको नेतृत्व गर्नुभयो । नगरपालिका पनि नभएको तर जिल्ला सदरमुकामका रुपमा रहेको घोराही बजारलाई विस्तार गर्नका लागि उहाँको भूमिका रह्यो । २०२९ सालमा नगरविकास समितिका माध्यमबाट सरकारी कार्यालयलाई एकै स्थानमा सारेर बजार व्यवस्थित गराउनका लागि उहाँको भूमिका रह्यो । व्यावसायिक संस्थाको नेतृत्व गरेको भएपनि समग्र समाजको अगुवाई गर्नुपर्ने अवस्था त्यतिवेला थियो । शिक्षकका रुपमा रहेको अनुभव, प्रतिष्ठित परिवारको जेष्ठ सदस्यका रुपमा विभिन्न भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने अवस्थाका बीच तोरणध्वजले जुन समर्पणभावका साथमा काम गर्नुभयो त्यो यस क्षेत्रका व्यवसायीहरुका लागि मात्रै होइन अन्य पेशा व्यवसायमा लागेकाहरुका लागि प्रेरणाको बिषय बन्नेछ ।

जतिवेला घोराहीमा उद्योग बाणिज्य संघ गठन भयो । त्यतिवेला घोराही आफैमा सानो थियो । अहिलेको हिसावले बजार भन्न नमिल्ने खालको । केही घर जोडिएको र केही पसल हुँदैमा अहिले बजार भन्न सकिदैन । त्यतिवेलाको चेतनास्तर, मानिसको आवश्यकता, शिक्षाको स्तर जस्ता कुराले मानिसको सम्वन्ध बजारका बस्तुसंग कम थियो । यस कारणले गर्दा घोराही मात्रै होइन देशका विभिन्न स्थानमा बजार साना थिए । शहरीकरण व्यापक थिएन । २००७ साल देखि २०२७ साल सम्मको समयलाई तुलना गर्ने हो भने व्यापार व्यवसायका लागि मानिसलाई ध्यान थिएन । दैनिक रुपमा आवश्यक पर्ने दुईवटा बस्तु मुख्य रुपमा हुन्थे । एउटा मट्टीतेल र अर्को नुन । अन्य बस्तु आफै उत्पादन गर्ने हुन्थ्यो । लगाउने कपडा र जुत्ताका लागि त्यति धेरै अभाव हुँदैनथ्यो । तेल, दाल, चामल, मकै र तरकारी जस्ता बस्तुहरु आफै उत्पादन गर्ने, गाई पाल्ने, भैसी पाल्ने, बाख्रा पाल्ने चलन थियो । यि बस्तुहरुले दिने उत्पादनका लागि बजार आवश्यक हुँदैनथ्यो । घरमा तरकारी बसालेर गाउँमा नुन खोज्न जाने, तरकारी पकाउने भाँडो बसालेर तेल सापट माग्ने चलन केही बर्षअघिसम्म थियो । तरकारी किन्ने वा बेच्ने बस्तु हो भन्ने नै थिएन । लगाउने फेसन थिएन । खानेमा थिएन । सवारीका साधन थिएनन् । यस्तो अवस्थामा तोरणध्वजले जिल्लाका व्यवसायीहरुको नेतृत्व गर्नुभयो जुन आफैमा सँझना र स्मरणिय विषय हो ।

अहिलेको कुरा गर्ने हो भने व्यवसायीहरु आर्थिक विकासका मेरुदण्ड हुन । व्यवसायीका कारणले गर्दा राज्यको आम्दानी भइरहेको छ । स्थानीय रुपमा उत्पादन भएका बस्तु हुन वा बाहिरबाट ल्याइने बस्तुहरु हुन सवै विक्रि हुने भनेको बजारमा हो । बजार भएन भने बस्तु विक्रि गर्न सकिदैन । व्यवसाय फस्टाउनका लागि नेतृत्व गर्नेको सोच फरक हुनुपर्छ । त्यतिवेला दाङका सवै बजारहरु साना बजार थिए । कोइलाबास, घोराही, मानपुर र तुलसीपुर । मुख्यगरी यि बजारहरु थिए । पछि कोइलाबास संकटमा पर्दै गयो । मानपुर बजार सुक्यो । अहिले घोराही र तुलसीपुर दाङ उपत्यकामा मुख्य बजारका रुपमा रहेका छन् । साना बजारका रुपमा लमही, भालुवाङका साथै अन्य बजारका रुपमा गढवा, रामपुर, श्रीगाउँ, पुरन्धारा, नारायणपुर, दुधरास, खैरा जस्ता साना बजार क्षेत्रहरु रहेका छन् । त्यतिवेला दाङ जिल्लामा मात्रै होइन साविकको राप्ती अञ्चलमै कुनै नगरपालिका थिएनन् । बजारका रुपमा केही घरहरु थिए । अहिले बजार विस्तार भएको छ । नेपालमै आधा जति जनसंख्या शहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्ने भइसकेको छ । अहिलेको कुरा गर्दा सहज छ भन्न सकिएला । त्यतिवेला व्यापार व्यवसाय गर्नका लागि निकै गाह्रो थियो । अहिले पैसा भएपछि सवै किन्न सकिन्छ । जस्तोसुकै व्यापार गर्न सकिन्छ भन्ने छ । कतिपय अवस्थामा हो पनि । त्यतिवेला घोडा सवारीका साधन थिए । माल सामान ओसार पसार गर्नका लागि घोडाकै प्रयोग हुन्थ्यो । त्यस्तो अवस्थामा पनि तोरणध्वजले व्यावसायिक नेतृत्व गर्नुभयो । जुन सम्मानित विषय हो । राप्ती अञ्चलमै पहिलो पटक उद्योगी व्यवसायीलाई संगठित गरेर अघि बढ्ने, व्यवसायी, शैक्षिक र सामाजिक व्यक्तित्व तोरणध्वज श्रेष्ठप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली ।