छवि पुरी/ राप्ती पोष्ट
घोराही, असार । प्रधानन्यायाधीश हरिकृष्ण कार्कीले न्याय सम्पादन छिटोछरितो र विश्वसनीय रुपमा काम गर्न जिल्ला अदालतहरुलाई निर्देशन दिनुभएको छ । जिल्ला अदालत दाङको नवनिर्मित भवनको शुक्रबार उदघाटन गर्दै प्रधानन्यायाधीश कार्कीले भवनहरु पूर्वाधार सम्पन्न हुँदै जाने तर न्याय छिटोछरितो र सेवाग्राहीमैत्री हुन नसक्ने हो भने त्यसको कुनै अर्थ नरहने बताउनुभयो । जनताले अन्तिम भरोसाको रुपमा रहेको न्यायालयले कुनै पनि बहानामा न्याय दिन ढिलाई गर्न नहुनेमा पनि उहाँको निर्देशन थियो ।
‘सेवाग्राहीको बिश्राम कक्षदेखि साक्षी संरक्षण, इजलासम्मका पूर्वाधार जसरी सुविधा सम्पन्न बनेका छन् । हरेक कुरालाई सम्मानजनक व्यवहार गर्नुपर्ने अवस्था छ’ उहाँले भन्नुभयो ‘भवन जसरी सुन्दर बनेको छ, त्यसरी नै अदालतका न्यायाधीश, कर्मचारीको व्यवहार पनि भवनभन्दा पनि सुन्दर ढंगले सेवाग्राहीमैत्री बनाउनुपर्ने हुन्छ ।’
न्यायको भरोसा लिएर आउने सेवाग्राहीलाई कुनै पनि बहानामा निरास बनाएर फर्काउन नहुने उहाँको जोड थियो । ‘हामीले सम्पादन गर्ने कार्यले कुनै पनि सेवाग्राहीले न्यायको मन्दिरमा प्रवेश गरेको छु भन्ने विश्वास लिएर आएको हुन्छ, उसलाई त्यही रुपमा न्याय दिने काममा लाग्नुपर्छ’ उहाँले भन्नुभयो ‘अदालत परिसरबाट फर्किदा न्यायाधीश र कर्मचारीको व्यवहारबाट प्रसन्न भएर फर्किऊन् । कि न्यायालयमा जाँदा सेवा र विश्वास पाएको अनुभूति गरुन् । यो कुरा व्यवहारमा देखाउनुपर्छ ।’
अहिले साधारण, सामान्य र विशेष प्रकारको मुद्धाको प्रकार मार्ग बनाएर काम भईरहेकाले कुनै पनि मुद्धाको अन्तिम फैसला दुई वर्षभन्दा बढी समय लगाउन नमिल्ने तर्फ न्यायाधीशको ध्यानाकर्षण गराउनुभयो । यस प्रकारको कार्यमा दाङले थुप्रै मुद्धा किनारा लगाउन सफल भएको बताउँदै आगामी दिनमा नवनिर्मित भवनबाट अझ प्रभावकारी न्याय सेवा दिन अपिल गर्नुभयो । कुनै पनि सेवाग्राहीलाई बिना झन्झट सेवा दिने काममा अदालतले कदम चाल्नु पर्ने अवस्था रहेको उहाँको भनाई थियो ।
‘सेवाग्राहीलाई लाग्ने जति समय हो त्यो समयभन्दा बढी अदालतमा न्याय पाउन बिना झञ्झट पाउने वातावरण बनाउनुपर्छ । न्याय दिँदा कुनै बाधा व्यधान अड्चन खेप्न नपरोस्’ उहाँले भन्नुभयो ‘किनभने बाहिर तिनै बाधा, व्यवधान, अड्चन खेपेर न्याय माग्न आएका सेवाग्राहीलाई अदालतमा पनि समस्या थप्ने हो भने न्यायालयको के काम रु त्यसैले सबैजिम्मेवार ढंगबाट प्रस्तुत हुनुपर्छ ।’
जिल्ला अदालतका न्यायाधीश कृपासुर कार्कीको अध्यक्षतामा भएको उदघाटन कार्यक्रममा उच्च अदालत तुलसीपुरका मुख्य न्यायाधीश रत्नबहादुर वागचनले प्रधानन्यायाधीशले पाएको अवसरलाई सही उपयोग गरेर न्याय क्षेत्रमा सुनौलो अक्षरले लेख्न लाग्नुपर्ने सुझाव दिनुभयो । उहाँले देशभरका १ लाख पचास हजार मुद्दाले न्याय पर्खिरहेको अवस्थामा चुस्त र निष्पक्ष न्याय दिन समय खर्चिनुपर्ने उल्लेख गर्दै उच्च अदालतमा छिटो छरितो रुपमा न्याय सम्पादन गर्ने काम भईरहेको बताउनुभयो ।
यसैगरी, सर्वोच्च अदालतका रजिस्ट्रार नारायणप्रसाद पन्थीले लुम्बिनी प्रदेशको राजधानीलाई आधार बनाएर दाङमा तयार पारिएको सुविधा सम्पन्न अदालतबाट अझ सहज न्याय प्रदान हुनेमा विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । उहाँले अहिलेको मुद्दाको चाप र अवस्था अनुसार समयसापेक्ष पूर्वाधार थप गर्दै जानुपर्ने बताउँदै ईजलास आफैमा एउटा कार्यालय रहेको र प्रदेश संरचना अनुसार जिल्ला अदालत दाङमा १० ईजलास चल्न सक्ने पूर्वाधार बनाउन तर्फ ध्यान दिनुपर्ने बताउनुभयो ।
घोराही उपमहानगरपालिकाका नगरप्रमुख नरुलाल चौधरीले न्यायीक सम्पादनको काम स्थानीय तहले पनि गर्दै आएको हुँदा सकेसम्म अदालत धाउन नपर्ने अवस्था बनेको बताउनुभयो । यस प्रकारको काममा जिल्ला अदालतबाट प्रसस्त सहयोग पाएको र नवनिर्मित भवनबाट सबैलाई सहज न्यायमा पहुँच पुग्ने विश्वास लिएको उल्लेख गर्नुभयो ।
उच्च अदालत तुलसीपुरका सहन्यायाधिवक्ता मोहन सागर बस्यालले सुविधा सम्पन्न अदालतबाट सहज र निष्पक्ष रुपमा सबैका लागि न्याय र न्यायपूर्ण समाज निर्माणमा लाग्न सकेमा नागरिकले पाउने न्यायमा अझ प्रभावकारीता आउने बताउनुभयो । उहाँले न्याय क्षेत्रमा धेरै कुराको नीतिगत सुधार भएको बताउँदै यसकै जगमा नयाँ कानुन आएको बताउनुभयो । तर त्यसको उचित कार्यान्वयनमा आउन नसकेको हुँदा अब यता सोच्नुपर्ने बेला आएको बताउनुभयो । उहाँले कार्यगत तहमा सार्वजनिक सेवालाई अब सुधार गर्न तर्फ लाग्नुको विकल्प नरहेको जिकिर गर्नुभयो ।
कार्यक्रममा प्रमुख जिल्ला अधिकारी सुशील वैद्यले न्याय सम्पादन आफैमा जटिल तर अनिवार्य काम भएको बताउँदै सबै प्रकारका निकायबीच आवश्यक समन्वय र सहकार्य आवश्यक रहेको बताउनुभयो । नेपाल पत्रकार महासंघ दाङ शाखा अध्यक्ष दुर्गालाल केसीले न्याय क्षेत्र नागरिकको अन्तिम भरोसाको केन्द्र भए पनि विभिन्न समयमा न्याय क्षेत्रको भुमिका सशक्त बन्न नसकेको तर्फ ध्यानाकर्षण गराउनुभयो । उहाँले न्याय क्षेत्रमा बेलाबेलामा हुने प्रहारबाट माथि उठेर नागरिकको भरोसा जोगाउन र न्याय क्षेत्रलाई निष्पक्ष बनाउन आग्रह गर्नुभयो ।
जिल्ला बार एशोसियसन दाङका अध्यक्ष मुरली घिमिरेले न्यायीक र अर्धन्यायीक निकायबाट पाएको जिम्मेवारी अक्षरस पालना हुनुपर्नेमा जोड दिनुभयो । विषयगत रुपमा रहेका कार्यालय, निकायले आफुले पाएको जिम्मेवारी र कर्तव्य पालना हुन नसक्दा वर्तमान अवस्थामा धेरैले न्याय पाउन नसकेको तर्फ ध्यानाकर्षण गराउनुभयो । न्यायाधीश कुलप्रसाद पाण्डेको स्वागत मन्तव्यबाट शुुरु भएको कार्यक्रमको सहजीकरण स्रेष्तेदार हिरण्यप्रसाद भण्डारीले गर्नुभएको थियो ।
नवनिर्मित दाङ जिल्ला अदालतको भवन निर्माणको लागि विनियोजित बजेटबाट २०७४ कार्तिक ३० बाट कार्य प्रारम्भ भई २०७७ चैत ३० मा हस्तान्तरण भई हाल यस भवनबाट अदालतको काम कारवाही संचालन हुँदै आएको थियो । ५ तला रहेको नवनिर्मित भवनमा ८७ कोठा रहेका छन ।
आगामी दिनहरुमा मुद्दाको चाप वढ्ने अवस्थालाई मध्येनजर गरी १० बटासम्म इजलास कक्ष सन्चालन गर्न सकिने गरी भवन तयार गरिएको छ । लुम्बिनी प्रदेशमै दुई लिफ्ट सहितको सबै भन्दा ठूलो सरकारी भवनको रुपम जिल्ला अदालत रहेको बताईएको छ । भवन भ्याटसहित २५ करोड १९ लाख ८८ हजार ९ सय ३ रुपैयाँ एक्काइस पैसाको लागतमा निर्माण भएको हो ।
