स्व. देवि पोखरेल
सम्पादकीय
दाङ जिल्लाका अग्रज कम्युनिष्ट नेता देवि पोखरेलको निधन भएको छ । उहाँ ७४ बर्ष बाच्नुभयो । नेपालीको औषत आयुका हिसावले उहाँले बाँच्नु भएको आयु सामान्य लाग्छ । तर उहाँ जुन सुविधा र पर्याप्ततामा हुनुहुन्थ्यो त्यस हिसावले उहाँले अझै जीवन बाँच्न सक्नुहुन्थ्यो भन्ने लाग्छ । दाङ जिल्लामा उहाँ जुन परिवारमा जन्मनुभयो त्यो परिवार धनी परिवारका रुपमा थियो । यस हिसावले उहाँको बर्ग पक्षधरता धनी बर्गको वा सम्भ्रान्त बर्गका लागि हुनुपर्ने थियो । तर देवि पोखरेल झुपडीको हित र उन्नतीका लागि बाँच्नुभयो । कसरी समाजको हित हुन्छ । कसरी सवैको हित गर्न सकिन्छ । कसरी यो समाजलाई समतामूलक बनाउन सकिन्छ भन्ने चिन्तन सहित बाँच्नुभयो । उहाँले आफ्नो लागि वा परिवारका लागि मात्रै होइन समाजका लागि केही योगदान छोडेर जानुभयो । मानिसको चर्चा बाँच्दासम्म कम हुन्छ । बाँच्दासम्म आलोचना गरिन्छ । जव मानिस मर्दछ तव उसका बारेमा राम्रा चर्चा गरिन्छ । देवि पोखरेल त्यस बर्गमा हुनुुहुन्थेन । उहाँ साच्चिकै आलोचना भन्दा माथी हुनुहुुन्थ्यो । सरल व्यवहार, शिष्ट शैली, सवैलाई समेट्ने स्वभाव यस्तो जो कोहीले गर्न सक्दैन । उहाँले जे गर्नुभयो, जस्तो गर्नुभयो, यो समाजका लागि गर्नुभयो । सामुहिक हितका लागि गर्नुभयो । अरुका लागि त्याग गर्ने कुरा चानचुने कुरा होइन । लोभ र लालच नपालिकनै कसैका लागि सहयोग गर्नु, समाजको हितमा काम गर्नु सम्मानयोग्य पक्ष हो ।
हुनत कालले जेठो र कान्छो भन्दैन रे । जन्मिएपछि मृत्यु स्वभाविक कुरा हो । जन्मनु र मर्नु नियमित प्रक्रिया हो । जन्ममा उत्साह हुन्छ । मृत्युमा निरासा । मानिस जन्मदा रुदै जन्मन्छ । कतिपयले रुनुलाई ‘तिमी यो दुनियामा रुनका लागि आएका हौ ।’ भन्ने गर्दछन् । रुवाईबाट सुरु हुने मानिसको जीवनमा रुवाई धेरै पटक आउँछ । दुःखमा आँशु आउँछ । खुसीमा पनि आँशु आउँछ । आँशु चाहेर आउँदैन । नचाहेर पनि आउँछ । जन्मपछि आउने मृत्युले दिने पीडाले आँशु बढी दिन्छ । समाजमा राम्रा मानिसहरु हुन्छन र नराम्रा पनि हुन्छन । यहि भएर होला मदन भण्डारीले उतिवेला भन्नुभएको थियो ‘राम्रा मानिसको मृत्यु गहुङ्गो हुन्छ, नराम्रा मानिसको मृत्यु प्वाँख जस्तो हलुका हुन्छ ।’ समाज जे जस्तो राम्रो अवस्था छ यो सवै राम्रा मानिसको कारणले हो । सयौं मुर्खको स्थानमा एउटा मात्रै पनि सज्जन मानिस भयो भने त्यसले दिने सन्देश दिर्घकालिन हुन्छ । समाजका लागि फाइदाजनक हुन्छ । तर नेपालीमा एउटा भनाई चर्चित के छ भने राम्रा मानिसहरु चाँडै भगवानका लागि प्यारा हुन्छन । समाजलाई योगदान दिने दुई खालका मानिस हुन्छन । एउटा श्रम गरेर योगदान गर्न सक्छन भने अर्कोथरी विचार दिएर योगदान गर्न सक्छन । श्रम सवैले गर्न सक्दैनन् । विचार सवैले दिन सक्दैनन् । विकासका लागि श्रम पनि चाहिन्छ । विचार चाहिन्छ । राम्रो विचार भएकासंग संगत गरियो भने राम्रो हुन्छ । यसैभएर भनिएको होला ‘मौरीको संगत गरियो भने फूलमा पुगिन्छ, माखाका संगत गरियो भने फोहरमा पुगिन्छ ।’ राम्रो ठाउँमा पुग्ने कि फोहरमा पुग्ने भन्ने कुरा संगत अनुसार हुन्छ । राम्रो संगत गरियो भने मात्रै राम्रो फल प्राप्त हुन्छ ।
देवि पोखरेल यो समाजका लागि यस्तै राम्रो मानिस हुनुहुन्थ्यो । उहाँले राजनीतिक रुपमा योगदान गर्नुभयो । साहित्यमा योगदान गर्नुभयो । निर्र्माण व्यवसायीका रुपमा निर्माण व्यवसायीहरु राम्रा मानिस हुन । यि पनि यो समाज बनाउन चाहन्छन । विकास निर्माणमा सकारात्मक योगदान गर्न चाहन्छन भन्ने सिद्ध गर्नुभयो । शिक्षाको क्षेत्रमा लगानी गर्नुभयो । शिक्षाको क्षेत्रमा गरिएको लगानी नाफाका लागि भन्दा समाजको परिवर्तनका लागि योगदान हो भन्ने रुपमा बुझ्नुपर्छ । यो दुनियामा राम्रो शिक्षा दिने मान्छे मात्रै असल मानिस हो । खराव शिक्षा दिने, खराव कुरा सिकाउने, खराव संगत गराउने मानिस यो समाजका लागि कलंक हो । देवि पोखरेल समाजमा राम्रो र सकारात्मक कुरा सिकाउने अनुकरणिय व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो । उहाँले दाङ जिल्लामा एउटा दैनिक पत्रिका स्थापनाका लागि नेतृत्व गर्नुभयो । राजनीतिक रुपमा योगदान गर्नुभयो । राजनीतिक रुपमा पदमा पुग्ने कुरा उहाँका लागि कहिल्यै महत्वको रहेन । चेतनाका हिसावले उहाँ अव्वल हुनुहुुन्थ्यो । आफ्ना तर्फबाट सतप्रतिशत योगदान गर्नुपर्छ तर आशा र आशक्ति राख्नु हुँदैन भन्ने उहाँको मान्यताले नै उहाँलाई महान मानिस भन्न सकिन्छ । पंचायती व्यवस्थाको समयमा उहाँले गरेका संघर्षका कथाहरु सुन्दा आश्यर्च लाग्छ । पढाइका लागि आफ्नो मुलुक छोड्नुपर्ने अवस्था थियो । भारतमा जानुभयो । भारतमा बसेर नेपालमा बामपन्थी आन्दोलनका बारेमा चिन्तन मनन गर्नुभयो । नेपाल फर्किएर उहाँले आफूलाई सक्रिय बनाउनुभयो । परिवारका लागि उहाँले त्याग गर्नुभयो । देवि पोखरेल हामी बीच हुनुहुन्न तर उहाँको योगदान अमर र अमिट बनिरहनेछ । चर्चा परिचर्चा भन्दा निकै टाढा रहन रुचाउने शालिन र बौद्धिक व्यक्तित्व आदरणिय देवि पोखरेलप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली ।
