दाङमा सम्बन्ध विच्छेदको अवस्था डरलाग्दो
छवि पुरी/राप्ती पोष्ट
घोराही, साउन । दाङ जिल्ला अदालतले बितेको एक वर्षमा करीव ६० प्रतिशत मुद्धा फछ्र्यौट गर्न सफल भएको छ । जिल्ला अदालतले गत आर्थिक वर्षमा सम्पादन गरेको कामको प्रगति बारे जानकारी गराउन सोमबार आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलनमा मुख्य न्यायाधीश रितेन्द्र थापाले एक वर्षको अवधिमा ५९ दशमलव ४७ प्रतिशत मुद्धा फछ्र्यौट गर्न भएको बताउनुभयो ।
उहाँका अनुसार, कुल चार हजार सात सय ९९ वटा मुद्धामध्ये एक वर्षको अवधिमा दुई हजार आठ सय ५४ मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ । जसमा जिल्ला अदालतका न्यायाधीश त्रय रितेन्द्र थापाले नौ सय २२, हिमलाल बेल्बासेले नौ सय ५९ र डिल्लीराम शर्मा अर्यालले नौ सय ७२ वटा मुद्दा बितेको एक वर्षमा फछ्र्यौट गर्नुभएको हो ।
बितेको तीन वर्षको मुद्धाको लगत फछ्र्यौट बारे जानकारी गराउँदै उहाँले आर्थिक वर्ष २०७६÷०७७ मा दर्ता भएको दुई हजार छ सय ४२ वटा मुद्दाभन्दा आर्थिक वर्ष २०७८÷०७९ मा धेरै संख्यामा मुद्धा फछ्र्यौट गर्न सफल भएको छ । जिल्ला अदालतका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७६–०७७ मा दुई हजार छ सय ४२ मुद्दा मध्य एक हजार चार सय ४८ मुद्धा फछ्र्यौट हुँदा आर्थिक वर्ष २०७७÷०७८ मा दर्ता भएको तीन हजार सात सय ८८ मुद्दा मध्ये दुई हजार छवटा मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ ।
यस्तै, बितेको आर्थिक वर्ष २०७८–०७९ मा दर्ता भएको चार हजार सात सय ९९ मुद्धा मध्ये दुई हजार आठ सय ५४ मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ । मुख्य न्यायाधीश थापाका अनुसार बितेको आर्थिक वर्षमा मात्रै करीव ६० प्रतिशत मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ । बितेको आर्थिक वर्षमा सम्पादन हुन नसकेको एक हजार नौ सय ४५ मुद्धाको जिम्मेवारी सरी आएको छ । जसमा छ महिनाभित्रको नौ सय ४४ वटा, छ महिनादेखि एक वर्षभित्रको छ सय सातवटा, एक वर्षदेखि १८ महिनाभित्रको दुई सय नौ वटा, १८ महिनादेखि दुई वर्षभित्रको एक सय ५८ वटा र दुई वर्ष नाघेका २७ वटा मुद्धाको जिम्मेवारी सरी आएको हो ।
न्यायाधीश थापाका अनुसार, सम्बन्ध बिच्छेदका एक हजार ७९ मध्ये एक हजार ३१ मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ । यस्तै, अंश सम्बन्धि मुद्धाको संख्या पनि उल्लेख्य रुपमा बढ्दै गएको छ । अंश सम्बन्धि चार सय ८१ मुद्धा मध्ये दुई सय ६२ मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ । विभिन्न १२ वटा शीर्षकका मुद्धा जिल्ला अदालतमा दर्ता भएकोमा अधिकांश मुद्धा अपराधजन्य घटनाभन्दा सामाजिक विषयसँग जोडिएका धेरै रहेका छन् ।
बहुविवाहका ७४ वटामध्ये ४१ वटा, बालविवाहको अघिल्लो वर्षको जिम्मेवारी सरी आएको पाँच वटै, मानव बेचविखन तथा ओसारपसारका छ वटा मध्ये तीन वटा, जबरजस्ती करणीका दुई सय १४ मध्ये एक सय ४२ वटा मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ । यसैगरी, ज्यान सम्बन्धि एक सय ८४ वटा मध्ये ९३ वटा, लागू औषधका एक सय चारवटा मध्ये ५७ वटा, सवारी ज्यान र अंगभंगका ९७ वटा मध्ये ६४ वटा, जग्गा सम्बन्धि विवादका ९९ वटा मध्ये ३१ वटा, चोरी तथा डाँकाका एक सय ३५ वटा मध्ये ६९ वटा र लेनदेनका तीन सय १९ वटा मुद्धामध्ये दुई सय चार वटा मुद्धा फछ्र्यौट भएको छ । दुई वर्षभन्दा माथिका मुद्धाको फाईल अघि बढाउन चुनौति भएपनि अरु मुद्धाको किनारा अपेक्षित रुपमा भईरहेको अदालतको भनाई छ ।
वर्षेनी जिल्ला अदालतमा मुद्धाको संख्या उल्लेख्य रुपमा बढेर गएको छ । दाङ जिल्ला अदालतमा परेको मुद्धामध्ये सबैभन्दा धेरै सम्बन्ध विच्छेदका रहेका छन् । वैदेशिक रोजगारी, अशिक्षा, गरिबी, सामाजिक परिवेशलगायतका कारण पनि पछिल्लो समय सम्बन्ध बिच्छेदका घटना बढ्दै गएको छ । मुख्य न्यायाधीश थापाका अनुसार यसो हुनाका मुख्य कारण बसाइँसराइ र स्वतन्त्रता हुन् । ‘गाउँ छाडेर सहरी वातावरणमा रमाउने, अर्काको देखासिकी गर्ने, राम्रो लगाउने, मीठो खाने र आम्दानीभन्दा खर्च धेरै गर्ने भएका कारण परिवारभित्र कलह सुरु हुन्छ र त्यो फैलिँदै गएर सम्बन्धविच्छेदमा परिणत हुने अवस्था आएको हामीले ठम्याएका छौँ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘यसले समाजमा पार्ने असरका बारेमा बेलैमा सोँच्न जरुरी छ ।’
नेपाली समाजमा परिवार बिखण्डनको अवस्था आउनु भनेको कुनै पनि हालतमा राम्रो मान्न नसकिने उहाँले बताउनुभयो । कुल मुद्धाको करीव ३५ प्रतिशत मुद्धा सम्बन्ध बिच्छेदका रहेका छन् । ‘यसले श्रीमान–श्रीमती बीच मात्रै सम्बन्ध टुट्दैन, उनीहरुको बालबच्चाको भविष्य टुट्छ, अनि हामीले चाहेको समाज कसरी राम्रो बन्छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘अहिले विकास र समृद्धिका कुरा निकै गर्छौँ, हाम्रो प्राथमिकता पनि यसैमा छ, तर यो यही समाजको एक अंग हो भन्ने बिर्सिँदै गएका छौँ, जसको सिकार बालबालिका र समाज भईरहेको छ ।’
उसो त, आधुनिकताका नाममा नेपाली संस्कारमाथि विभिन्न विकृति विसङ्गति थपिँदै गएकाले पनि यो अवस्था सिर्जना भएको उहाँको भनाई छ । ‘अधिकार खोज्नेले कतै कर्तव्य बिर्सिए की भन्ने देखिन्छ, यस बारे समाजमा सचेतनासँगै दायित्वबोध गराउने काम गर्नुपर्छ,’ उहाँले भन्नुभयो । यस्तै, न्यायाधीश डिल्लीराम शर्मा अर्यालले पनि पारिवारिक बेमेल, आपसी समझदारीको अभाव, वैदेशिक रोजगारीका क्रममा उत्पन्न विवाद, वैदेशिक संस्कृतिको सिको, चाँडो उमेरको प्रेम विवाह आदिले वैवाहिक सम्बन्धविच्छेदका घटना दिनानुदिन बढ्दै गएको बताउनुभयो ।
‘बाहिर हेर्दा घटना अर्कै देखिन्छ तर भित्रि पाटो प्राय अर्कै हुन्छ, मुद्धा दर्ता भएपछि वादी प्रतिवादीको कुरा सुन्दै जाँदा धेरै कुरा बाहिरिन्छ, यो परिस्थिती सिर्जना हुनुमा मानिसले अधिकार खोज्ने तर कर्तव्यका बारेमा आत्मबोध नगर्ने परिपाटीको परिणाम हो,’ उहाँले भन्नुभयो । स्वदेशमा बढ्दो बेरोजगारीले गर्दा पति वा पत्नी विदेश गई कमाएर घर पठाएको पैसा आफू विदेशबाट फर्कंदा हिनामिना भएको, आफूले पठाएको पैसा लिइ बालबच्चालाई बिचल्लीमा पार्दै पति वा पत्नीले दोस्रो विवाह गरेको अवस्थाले पनि सम्बन्ध विच्छेदको घटनामा वृद्धि भएको जिल्ला अदालतको भनाई छ ।
