अव युवालाई काम, बृद्धलाई आराम
शरद अधिकारी
एउटा मान्यता के छ भने कुनै पनि संस्थामा कार्यकारी पदमा एक पटक भन्दा दुई पटक बस्नु हुँदैन । यसै अनुरुप मैले जति पनि संस्थामा नेतृत्व गरेको छु एकै पटक मात्रै नेतृत्व गरेको छु । मैले यसो भनिरहदा केहीले सोध्नुहुन्छ प्रधानमन्त्री भएपछि के गर्नु हुन्छ ? प्रधानमन्त्री बन्ने कुरा कल्पनाभन्दा अलि टाढाको कुरा होला । समयले कता लैजान्छ भन्न सकिदैन तर यदी मैले प्रधानमन्त्रीको जिम्मेवारी पाए भने पनि एक पटक भन्दा दुई पटक पदमा नवस्ने ।
कुनै पनि व्यक्तिले कामका लागि पाएको मौकालाई सदुपयोग गर्नुपर्छ । यसै भएर नेपालीमा एउटा उखान छ ।‘ मौका आउँछ पर्खदैन, बगेको खोला फर्कदैन ।’ संस्थामा कामका लागि पाएको जिम्मेवारीमा काम गर्न सक्ने क्षमता भए एकै पटकमा धेरै गर्न सकिन्छ । संगै पछिका लागि थिती बसाल्न सकिन्छ । मैले यो कुरा गरिरहदा दाङ जिल्लाका केही दिनका लागि बडा हाकीम भएका दामोदर घिमिरेलाई सँझिरहेको छु । घिमिरले दाङ जिल्लामा विकासको रेखा कोर्नुभयो । बाटोका लागि दुरदर्शी निर्णय गर्नुभयो । आज दाङ जिल्लाका सयौं स्थानमा दामोदर मार्गहरु रहेका छन् । दामोदरले नाम राख्नका लागि गरेको होइन । यस्तो गरेपछि नाम रहन्छ भनेर गरेको होइन तर उहाँलाई लाग्यो उहाँले गर्नुभयो । थिती बसाल्नुभयो । उहाँको कामको प्रशंसा अहिले पनि हामी गरिरहेका छौं । मैले भन्न खोजेको काम गर्ने क्षमता भएको मानिसका लागि थोरै समय पनि धेरै हुन्छ । पदमा टाँस्सिरहने वा पेन्सन पकाउने गरेर एउटै पदमा लामो सयम बसिरहने होइन ।
यतिवेला घोराहीमा खानेपानीको निर्वाचनको चर्चा चलिरहेको छ । खानेपानीको निर्वाचनमा दुईवटा टिम रहेका छन् । एउटा टिमको नेतृत्वले बाजेले गरिरहनुभएको छ । अर्को टिमको नेतृत्व युवाले गरिरहनुभएको छ । बाजेले व्यक्तिगत रुपमा निकै गर्नुभयो । जतिवेला घोराहीमा पानीको खाँचो थियो । पानीको संकट थियो त्यतिवेला गर्नुभयो । उहाँले गरेको योगदानका लागि घोराही खानेपानीले पछि शालिक बनाएर राख्दा फरक पर्दैन । तर सधै पुरानो नेतृत्वलाई घोडा बनाएर दौडाइरहने कुरा उपयुक्त होइन । समय गतिशिल हुन्छ । नयाँ मानिसले नयाँ तरिकाले सोच्छ । नयाँले नयाँ समस्या झेल्छ । नयाँ समस्यालाई नयाँ तरिकाले समाधानका लागि प्रयास गर्दछ । घोराहीको खानेपानी अव संस्थागत भइसकेको छ । यसको जग कमजोर छैन । हजारौं उपभोक्ताहरु यहाँ आवद्ध रहेका छन् । यो उपभोक्ताहरुको संस्था हो । तर केही बर्ष यता यो संस्था उपभोक्ताको बन्न सकेको छैन । कार्यसमितिमा पुग्नेहरुको मात्रै बन्ने गरेको छ । जसका कारणले गर्दा घोराहीको पानी सवैभन्दा महङ्गो रहेको छ । घोराहीमा नयाँ धारा जडान गर्दा लाग्ने खर्च सामान्य परिवारको मानिसले धान्नै नसक्ने अवस्थामा पुगेको छ । कसैले टिनको छाना लगाएको घर बनाएर बस्ने योजना बनायो तर धारा जोड्नुप¥यो भने उसले धारा जोड्न सक्दैन । यो अवस्थाको अन्त्य कहिले हुन्छ ?
मैले लेख्दा जित्नेले हार्ने र हार्नेले जित्ने होइन । खासमा म मतदाता होइन तर यस्को आफ्नो भवन नहुँदादेखि अरुकै भएपनि विल बुझाउन जाँन्थें । पछि द्वन्द्वकालमा खानेपानीको भवन सुरक्षाकर्मीको कव्जामा रहेको समयमा त्यसलाई खानेपानीको मातहतमा ल्याउनका लागि लेखेरै वकालत गर्ने मध्य एक हुँ । हरेक कुराको एउटा समय हुन्छ । हरेक कुराको एउटा महत्व हुन्छ । हरेकको एउटा सन्दर्भ हुन्छ । हाम्रो मुलुक किन बनेन् ? भन्दा पुराना नेताहरुका कारणले बनेन् भनिरहेका छौं । २०५२ सालमा प्रधानमन्त्री भएका व्यक्ति २०७९ सालमा पनि प्रधानमन्त्रीकै रुपमा हुनुहुन्छ । उहाँलाई नयाँ केही गर्नुछैन । देश र जनताका लागि थप केही गर्नु छैैन । घोराही खानेपानीमा यस्तै भएको छ । बाजे र नातीका बीचमा प्रतिपष्र्धा भइरहेको छ । बाजेसंग अनुभव होला । बाजेले सुझाव दिन सक्नुहोला । तर नातीले जति दौड्न सक्छ । नातीले जति टाढा देख्न सक्छ त्यति बाजेले कहिल्यै देख्न सक्नुहुन्न । बाजेलाई घोडा जसरी दौडाउनेहरुले सोच्नुपर्ने हो आराम गर्नुपर्नेलाई दौडाएर गल्ती गर्ने काम भइरहेको त छैन । अहिले एउटा नारा लाग्ने गरेको रहेछ । पानीमा राजनीतिको कुरा नगरौं । हो नगरौं । तर जसले चर्को राजनीति कुरा गरिरहेको छ उसैले राजनीति नगरौं भनिरहेको हुन्छ । राजनीति नगरौं । चौविसै घण्टा धारामा पानी ल्याउने हो भने नेतृत्वको विकल्प खोजौं । युवालाई काम र अग्रजलाई आराम दिनुपर्छ । मानिस अजर अमर हुँदैन । मानिसको चोला एकदिन त जाने नै हो । तर कोही जाँदैमा संसार रुक्दैन । कोही नहुँदैमा संसार ठप्प हुँदैन । अव कोही खरावै आएछ भनेपनि त्यसले संस्थालाई धरासायी बनाउन सक्दैन । किनकी नराम्रोको खवरदारी गर्नका लागि संचार तयार छ । युवा तयार छ । नागरिक समाज तयार छ । अर्थात विकास चाहनेहरु सवै तयार छन् । मलाई भन्ने हो भने घोराहीमा खानेपानीको क्षेत्रमा तत्काल गर्नुपर्ने कामहरु केही छन् । तर खानेपानीका बारेमा बहस छलफल हुन सकेको छैन । बर्ष दिनमा एक दिन हतारमा गरिने साधारण सभामा बोल्न नपाउनेहरुले कसरी सुझाव दिन सक्छन् । साधारण सभामा आउने प्रतिनिधि त टोलबाट छानेर बोलाइन्छ भने सवैको प्रतिनिधित्व कसरी हुन सक्छ ।
१. खानेपानीको मासिक शुल्क अत्यधिक रहेको छ यो घटाउनुपर्छ ।
२. नयाँ धारा जडानका लागि रहेको शुल्क ढाडै सेक्ने खालको छ । यो अविलम्व खारेज हुनुपर्छ ।
३. न्युनतम पानीको परिमाण कम रहेको छ यो बढाउनुपर्छ र थप शुल्क कम गर्नुपर्छ ।
४. पानीको स्रोत घट्दै गइरहेको छ, पानीको स्रोत बढाउने र कम पानी प्रयोगका लागि अभियान चलाउनुपर्छ ।
५. संस्थालाई पारदर्शी तरिकाले चलाउनुपर्छ । आर्थिक विषय मात्रै होइन प्रशासनिक बिषय पनि पारदर्शी रहेको छैन घोराही खानेपानीमा ।
६. गुनासो सुन्ने र तत्काल समाधान गर्ने परिपाठी रहेको छैन । पदाधिकारीसंग नजिक हुनेको काम हुने तर आम नागरिकको कुराको सुनुवाई नै हुँदैन ।
७. नाममा सरसफाईको कुुरा जोडिएको छ तर सरसफाईमा शुन्य काम भएको छ ।
८. पुरानो पुस्ताको नेतृत्व रहेकाले नयाँ प्रविधिलाई आत्मसाथ गरिएको छैन । नयाँ प्रविधिलाई उपभोग गरिनुपर्छ ।
९. कर्मचारीहरु उपभोक्तामैत्री हुनुुपर्छ । उपभोक्ताको गुनासो सुनुवाई गर्ने संयन्त्र कर्मचारी र व्यवस्थापनको तहमा हुनुपर्छ ।
१०. स्थानीयतहसंग समन्वय गरेर पानीको स्रोत बढाउने योजना ल्याउनुपर्छ ।
११. बढ्दो जनसंख्यालाई ध्यानमा राखेर बृहत योजना र नयाँ पाइप विस्तारको योजना ल्याउनुपर्छ ।
यतिवेला घोराही खानेपानीले नेतृत्वको विकल्प खोजिरहेको छ । लामो समयसम्म एउटै संस्थामा बसिरहदा संस्थालाई नयाँ तरिकाले अघि बढाउन सकिदैन । रिटायर्ड र आरामको जिवन विताउनुपर्ने शरिरलाई दौडाइरहने राम्रो कुरा होइन । जित्नु एउटा कुरा हो । काम गर्नु अर्को कुरा हो । नेपालमा प्रधानमन्त्री हुने सवैले किन राम्रो गर्न सकेनन् । किन विपीको सँझना हुन्छ ? किन मनमोहनको सँझना हुन्छ ? सवैले राम्रो गर्न सक्दैनन् । दाङमा बडा हासिक अरु पनि भएका थिए तर किन दामोदरको मात्रै नाम आउँछ । कोही पदमा पुगेर गुमनाम हुन्छन् । कोही जिम्मेवारीको भारले थिचिएका हुन्छन् । विगतमा जे भयो, जस्तो भयो राम्रो भयो, थप राम्रोका लागि अव युवालाई नेतृत्वको विकल्पमा ल्याउनुपर्छ । सम्मानित व्यक्तिलाई सम्मान गर्नुपर्छ । काम गर्नेले अवसर पाउनुपर्र्छ ।
