सम्पादकीय

मदन भण्डारीको रिक्तता

जननेता मदन भण्डारी बाँचिरहेको भए ७१ औं जन्मदिन मनाउँदै हुनुहुन्थ्यो । २००९ सालमा उहाँको जन्म भएको थियो । २०५० सालमा उहाँको निधन भयो । यद्दपि त्यो निधन दुर्घटना थियो कि षडयन्त्र भन्ने कुरा प्रमाणित भइसकेको छैन । नेपालका समकालिन नेताहरुकै उमेरको हुनुहुन्थ्यो मदन भण्डारी । मदन भण्डारीले छोटो जीवन बाँच्नुभयो । करिव ४२ बर्ष मात्रै उहाँले जीवन बाँच्नु भयो । ४२ बर्षकै उमेरमा मदन भण्डारीले जुन योगदान नेपालको राजनीतिका लागि दिनुभयो त्यो योगदान अतुलनिय रहेको छ । मदन भण्डारीले सैद्धान्तिक रुपमा दिनुभएको योगदानका बारेमा अनेकन छलफल भएका छन् । अनेकन अध्ययन भएका छन् । आगामी दिनमा पनि यसका बारेमा अध्ययन हुँदै जालान । मदन भण्डारीले खुल्ला राजनीति तीन बर्ष मात्रै गर्नुभयो । २०४७ चैतमा बहुदल आएपछि मदन भण्डारी खुल्ला राजनीतिमा आएको त्यो भन्दा केही महिना पछि हो । २०४७ साल कात्तिक २३ गतेका दिन संविधान जारी भएपछि मदन भण्डारी तत्कालिन नेकपा मालेको प्रवक्ताका रुपमा सार्वजनिक हुनुभएको थियो । मदन भण्डारी २०३५ सालमा नेकपा माले गठन गर्दै २०४६ सालको जन आन्दोलनका माध्यमबाट शान्तिपूर्ण रुपान्तरणको अभियानमा लाग्नुभयो । जुन अभियान यतिवेला सार्थक रुपमा अघि बढेको छ । मदन भण्डारीले प्रतिपादन गरेको सिद्धान्त जनताको बहुदलिय जनवादका रुपमा नेपाली मन मनमा बाँचीरहेको छ । नेपालका कम्युनिष्टहरुका लागि आदर्श पुरुषका रुपमा मदन भण्डारी सधै बाँचिरहने कुरामा कुनै शंका छैन । जतिवेला विश्वमा कम्युनिष्टमाथि प्रहार भइरहेको थियो । कम्युनिष्टप्रतिको बुझाइमा समस्या थियो त्यस्तो अवस्थामा मदन भण्डारीले नेपालमा कम्युनिष्टहरुको प्रभाव विस्तार गर्नका लागि भूमिका खेल्नुभएको थियो ।

मदन भण्डारी बाँचिरहेको भए नेपालको राजनीति आजको अवस्थामा हुन्थ्यो या हुन्थेन त्यो भन्न सकिदैन । यति भन्न सकिन्छ मदन बाँचिरहेको भए नेपालले २०४६ साल पछि जुन अस्थिरता भोग्यो त्यो भोग्नुपर्ने थिएन् । प्रजातान्त्रिक शक्तिसंग मिलेर देश बनाउने कुरा त्यतिवेला नै सम्भव हुन्थ्यो । देशमा हिंसाको राजनीति हुन्थेन । राजतन्त्रको अन्त्य व्यक्तिको अन्त्य भएर होइन कि शान्तिपूर्ण रुपमै हुन्थ्यो । यति कुरा त भन्न सकिन्छ । अर्को कुरा मदन भण्डारी बाँचिरहेको भए आफूले प्रतिपादन गरेको सिद्धान्तलाई कुन रुपमा अघि बढाउनुहुन्थ्यो । नेपालको राजनीति कुन रुपमा अघि बढ्ने थियो । यस्तै आफूले देखेको नेपाल बनाउने सपनालाई साकार बनाउनका लागि कसरी अघि बढ्नुहुन्थ्यो त्यो सवै अनुमानका विषय मात्रै रहेका छन् । मदन भण्डारी बाँचिरहेको भए नेपालमा समृद्धिको यात्रा आज भन्दा धेरै बर्ष अघि सुरु हुने थियो । २०४६ सालमा जारी भएको संविधानलाई संसारकै उत्कृष्ठ भन्नेहरुका लागि मदन भण्डारीले उतिवेलै जवाफ दिइसक्नुभएको थियो । संविधानमा जे जस्ता छिद्रहरु राखिएका छन् तिनै छिद्रबाट राजतन्त्रले आफूलाई सक्रिय बनाउन सक्छ भन्ने कुरा मदन भण्डारीले २०४७ सालमा संविधान जारी हुँदै भन्नुभएको थियो । राजतन्त्रको विकल्पमा गणतन्त्रको हँुकार मदन त्यतिवेलै गर्नुभएको थियो । राजतन्त्रको विरोध लुकेर होइन, खुल्ला मञ्चबाटै गर्नुभएको थियो । त्यतिवेला मदन भण्डारीले देशलाई नेतृत्व गर्ने कुरा मात्रै गर्नुभएको थिएन विश्वलाई नेतृत्व गर्ने कुरा गर्नुभएको थियो । समाजवादी विचारले विश्वलाई नेतृत्व गर्न सक्छ भन्ने कुरामा मदन भण्डारी दृढ हुनुहुुन्थ्यो । मदन भण्डारीले जुन विचार अघि सार्नुभयो ति विचार अहिले पनि उत्तिकै सान्दर्भिक रहेका छन् ।

मदन भण्डारी हाम्रो बीचमा नहुनुभएको पनि २९ बर्ष पुगिसकेको छ । मदन भण्डारीको निधन २०५० साल जेठ ३ गतेका दिन भएको थियो । जेठ ३ गतेको दिन नेपालको सन्दर्भमा ऐतिहासिक दिनका रुपमा रहने गरेको छ । मदन भण्डारी र जिवराज आश्रितको निधन भएको दिन भएका कारणले दुःखको दिनको रुपमा सँझनामा आउने गर्दथ्यो पहिले । नेपालमा बृहत कम्युनिष्ट पार्टी बनाउनका लागि मदन भण्डारीले माक्र्सवादीसंग एकता गर्नुभयो । २०७५ सालमा नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्र अर्थात दुईवटा ठूला कम्युनिष्ट पार्टीका बीचमा एकता भएको थियो । तर त्यो एकता लामो समय टिकेन । मदन भण्डारीले अघि सार्नुभएको जनताको बहुदलिय जनवादले उठाएका बिषयहरुका बीचमा सहकार्य गर्न सकेको भए आज जुन अवस्था आएको छ त्यो पक्कै आउने थिएन । मदन भण्डारीले संविधानको सर्वोच्चताको कुरा गर्नुभयो । बहुलवादी खुला समाजको कुरा गर्नुभयो । शक्ति पृथकीकरणको सिद्धान्तको कुरा गर्नुभयो । मानव अधिकारको रक्षा गर्ने कुरा गर्नुभयो । बहुदलीय प्रतिष्पर्धात्मक प्रणाली, आवधिक निर्वाचन, बहुमतको सरकार तथा संवैधानिक प्रतिपक्ष, कानुनी राज्य, बैदेशिक पूँजी र प्रविधिको उपयोग, क्षतिपूर्तिको नीति, वैदेशिक नीति, नेतृत्व र अधिनायकत्व, जनवादी व्यवस्थाको सुदृढीकरण र जनताको बहुदलिय जनवादको कुरा गर्नुभयो । जुन विषयहरु अकाट्य सत्यका रुपमा स्थापित भएका छन् । आज मदन भण्डारीको विचारलाई आत्मसाथ गर्नेहरुका बीचमा बेमेल छ । तिक्तता छ । आरोप प्रत्यारोप छ । यो अवस्थाले कसैलाई खुशी बनाएको छैन । मदन भण्डारी भएको भए असझदारीहरुलाई सम्वोधन गर्दै अघि बढ्नुहुन्थ्यो । सवैका कुरा सुन्नु हुन्थ्यो । नेपालको इतिहासमा मदन भण्डारी जस्तो बैचारिक राजनेताको जन्म विरलै हुने गर्दछ । उहाँको जन्म दिनको सन्दर्भमा पुनः एक पटक उहाँप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली ।