विमला घर्ती/ राप्ती पोष्ट
घोराही/फागुन । हात्तीपाइले रोग विरुद्धको औषधी सेवन अभियान चलाएको १२ पटक पुग्यो । तर दाङ जिल्लामा हात्तीपाइले रोग निवारण हुन सकेको छैन् । सबैले औषधी सेवन नगर्दा निरन्तर रुपमा अभियान चलाउनुपरेको छ । यसपटक पनि फागुन २८ गते देखि हात्तीपाइले रोगविरुद्धको औषधि सेवन अभियान चलाउन थालिएको छ ।
यस अघि ११ पटक दाङ जिल्लामा हात्ती पाइले विरुद्ध औषध सेवन अभियान चलाइएको थियो । जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय दाङले हात्तीपाइले रोगलाई निर्मुल गर्नका लागि सबै नागरिकलाई औषधी सेवन गर्न आग्रह गरेको छ । अहिले दाङ, बाँके, कपिलवस्तु जिल्लामा हात्तीपाइले रोग निवारण हुन सकेको छैन् । यी सवै जिल्लाहरुमा हात्तीपाइले रोग विरुद्ध अभियान चलाइने भएको छ । नागरिकहरुले औषधी नखाइदिंदा लक्ष्यमा पुग्न नसकिएको स्वास्थ्य कार्यालयको भनाई छ ।
अभियान चलाउनुभन्दा अगाडी जिल्लाको स्थितिका विषयमा स्वास्थ्य कार्यालयले सर्भे गरेको थियो । सिसहनियामा तीन सय १४ जनालाई परिक्षण गर्दा १५ जनामा हात्तीपाइलेको लक्षण देखिएको थियो । घोराही रामपुर सुर्केडागीमा तीन सय ३० जनालाई परिक्षण गर्दा ११ जनामा लक्षण देखिएको थियो । यो सर्भेले जिल्लाको स्थितलाई जटिल मान्न सकिने स्वास्थ्य कार्यालय दाङका प्रमुख अंगद बहादुर शाहीले बताउनुभयो । “हरेक वर्ष अभियान चलाइन्छ, कसैले खानुहुन्छ, कसैले खानुहुन्न, जसका कारण अभियान सफल हुन नसकेको हो ।’ उहाँले भन्नुभयो ।
नागरिकको स्वास्थ्यलाई ध्यान दिदैँ करोडौ रकम खर्चेर अभियान चलाएपनि नागरिकको लापरवाहीका कारण अभियानले पूर्णता पाउन नसकेको उहाँको गुनासो छ । “जति पटक हात्तीपाइले रोग विरुद्धको औषधी खुवाउने अभियान चल्न यो अभियानमा तपाईहरु पनि सहयोग गर्नुहोस्, औषधी खानुहोस् । ”उहाँले भन्नुभयो ।
स्वास्थ्य कार्यालयका कमल चन्दले जनचेतनाको कमी, औषधिबारे गलत धारणा र औषधिसम्बन्धी जानकारी नभएको जस्ता विषयले हात्तीपाइले रोगविरुद्धको औषधि सेवन अभियानले लक्ष्य प्राप्त गर्न नसकेको बताउनुभयो । यो अवस्थालाई सुधार गर्न अहिले स्थानीय तहले सक्रियता देखाउन आवश्यक भएको उहाँको भनाई छ । जिल्लाका स्थानीय तहमा औषधी पठाइसकेपछि स्थानीय तहले औषधी अभियान चलाउनेछन् । रोग उन्मूलन गर्ने लक्ष्य राखेर सन् २०११ बाट जिल्लामा रोगविरुद्धको औषधि खुवाउन सुरु गरिएको थियो ।
पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट मानिसको शरीरमा पस्ने फाइलेरिया नामक परजीवीका कारण हात्तीपाइले रोग लाग्ने गर्छ । यो परजीवी करिब छवर्षसम्म मानिसको शरीरमा सुषुप्त अवस्थामा रहने हुँदा कम्तीमा लगातार छवर्ष नियमित औषधि सेवन गर्नुपर्ने स्वास्थ्य कार्यालयका चन्दले बताउनुभयो । हात्तीपाइलेको बाहिर देखिने लक्षणहरुमा तत्काल देखिने केही लक्षण हुन्छन भने केही दिर्घकालिन रुपमा देखिने खालका हुन्छन् । यसका लक्षणमा ज्वरो आउनु, शरीरमा कम्पन हुनु, लिम्फ नली सुन्निनु, रातो भई दुख्नु, हातगोडामा नीला–काला धर्सा देखिनु, गिर्खा बढ्नु, पुरुषको अण्डकोष ठूलो हुनु, दुख्नु, गिर्खा भेटिनु र पछि अण्डकोष वरिपरि पानी भरिएर ठूलो हुनु जस्ता रहेका छन् ।
यस्तै महिलामा पनि यौनाङ्ग अथवा स्तन सुन्निनु र दुख्नु, खुट्टा सुन्निनु, पिसाब सेतो वा रातो आउनु, लामो समयसम्म सुक्खा खोकी लाग्नु, दम बढ्नु, रगतमा इयोसिनोफिलको मात्रा बढ्नु र बिरामीले दैनिक क्रियाकलाप गर्न नसक्नु जस्ता लक्षण देखिन्छन् । हात्तीपाइले रोग विरुद्धको औषधी दुई बर्ष उमेर नपुगेका बालबालिका, गर्भवती र सात दिन सम्मका सुत्केरीले सेवन गर्न हुँदैन् । सरकारले सन् २०३० सम्म नेपाललाई हात्तीपाइले रोग उन्मुलन गर्ने लक्ष्य राखेको छ ।
