संघर्षशिल योद्धा ‘विसी’प्रति श्रद्धाञ्जली

शरद अधिकारी
दाङ÷ दङाली कम्युनिष्ट आन्दोलनका संघर्षशिल व्यक्तित्व मेघबहादुर विसीको निधन भएको छ । २००२ साल माघ सात गतेका दिन हालको तुलसीपुर उपहानगरपालिका वडा नं. १७ बनकट्टामा जन्मनुभएका विसीले कम्युनिष्ट आन्दोलनका लागि पु¥याएको योगदान अविश्मरणिय रहेको छ । दाङ जिल्लामा जन्मिएर पनि विसीले नेपालका सवै कुना कन्दरमा बसेका कम्युनिष्टहरुले थाहा पाउने गरी योगदान गर्नुभएको छ । पंचायती व्यवस्थाको अन्त्यका लागि भूमिगत राजनीतिक यात्रा थाल्नुभएका विसी कमिटीगत रुपमा नेकपा एमालेको दाङ जिल्ला कमिटी सचिव, अंचल कमिटी सदस्य, केन्द्रिय सल्लाहकार परिषद सदस्यका रुपमा रहनुभयो । राजकिय सत्ताको कुरा गर्ने हो भने उहाँले सुकुम्वासी समस्या समाधान आयोगको जिल्ला अध्यक्ष हुनु बाहेक अन्य कुनै जिम्मेवारी पाउनुभएको थिएन ।

मेघबहादुर विसी ३०३४ सालदेखि भूमिगत राजनीतिक यात्रा थाल्नुभएको थियो । स्थानीय शोषक सामन्तको विरोध गर्दा व्यवस्था विरोधीको आरोप लागेपछि उहाँले आफूलाई भूमिगत रुपमा परिचालन गर्नुभएको थियो । दङाली कम्युनिष्ट आन्दोलनका नक्षत्र नेत्रलाल पौडेल अभागीको प्रेरणाबाट उहाँ राजनीतिमा होमिनुभएको थियो । दाङ जिल्लामा क्षेत्रिहरुको बाहुल्यता रहेको तर क्षेत्रि समुदायबाट राजनीतिमा सहभागिता कम रहेको पाएपछि नेत्रलाल पौडेल अभागीले मेघबहादुर विसी लगायतलाई राजनीतिक सचेतना दिनुभएको थियो । नेत्रलाल पौडेलले नै विसीलाई शोषण, अन्याय र अत्याचारको विरुद्धमा लाग्नका लागि प्रेरणा दिनुभयो । जसको फलस्वरुप विसीले आफूलाई भूमिगत रुपमा राजनीतिमा सक्रिय गराउनुभयो । २०४१ सालमा नेत्रलाल पौडेलको निधन भएपछि मेघबहादुर विसी लगायतलनै दाङको कम्युनिष्ट आन्दोलनको मुल प्रवाहलाई अघि बढाउनुभएको थियो ।

राजनीतिक यात्राको क्रममा मेघबहादुर विसी विभिन्न स्थानमा पुग्नुभयो । उहाँ दाङबाट निर्वाचन लड्नका लागि सल्यान पनि पुग्नुभएको थियो । २०३५ सालमा नेकपा माले गठन हुनुुभन्दा पहिले देखि नै विसी राजनीतिमा सक्रिय भइसक्नुभएको थियो । नेत्रलाल पौडेलको नेतृत्वमा रहेको सन्देश समुहमा आवद्ध रहनुभएको थियो । २०३५÷०३६ सालमा चलेको किसान आन्दोलनको समयमा मेघबहादुर विसी आन्दोलनमा सहभागि हुनुभयो । आन्दोलनमा सहभागि भए बापत उहाँलाई पनि वारेन्ट काटिएको थियो । तत्कालिन सत्ताले उहाँहरुलाई खुवै खोज्यो । त्यतिवेला केही भूमिगत हुन नसकेर खुल्ला भए अर्थात सत्तासंग समर्पण गरे । तर विसीले आन्दोलनलाई घात गर्नुभएन । २०३५÷०३६ सालतिर जिल्ला कमिटीमा रहेका ५ जनामध्य सवै भूमिगत जान सक्ने अवस्था रहेन । त्यतिवेला कार्यकर्ता भेला आयोजना गरेर अनुचित क्रियाकलाप विरुद्ध बैचारिक संघर्ष गर्दै पार्टी पङ्तीलाई रक्षा गरेर जाने बारेमा छलफल भयो । अराजक पङ्तिलाई पार्टीबाट निकाल्ने काम पनि त्यतिवेला गरियो । यस्तो कठिन काम गर्दा नेत्रलाल जिल्ला पार्टीको सचिव र केन्द्रिय सदस्यका रुपमा हुनुुहुन्थ्यो । जिल्ला कमिटीमा जम्मा तीन जनाको संख्या बचेको थियो । जसमा नेत्रलाल पौडेल अभागी, मेघबहादुर विसी र फर्साराम देवकोटा मात्रै हुनुुहुन्थ्यो ।

दाङ जिल्लाको कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई आजको अवस्थामा ल्याउनका लागि भूमिका खेल्ने थोरैमध्य मेघबहादुर विसीलाई विर्सन मिल्दैन । २०११ सालमा कम्युनिष्ट पार्टी स्थापना गरेर नारायणप्रसाद शर्मा, माणिकलाल गौतम, केशवराज गौतम, रामप्रसाद देवकोटा लगायतको नाम आउँछ भने पछि पछि सन्देश समुहका रुपमा दाङबाट कम्युनिष्ट पार्टीको झण्डालाई उचो बनाउने नामहरुमा नेत्रलाल, मेघबहादुर, फर्साराम लगायतको नाम आउँछ । यो अभियानमा पछि धेरै नेताहरु जोडिनुभयो जो यहाँ उल्लेख गर्नु सम्भव हुँदैन ।

मेघबहादुर विसीले पंचायती व्यवस्थाको विरुद्धमा आफूलाई उभ्याउनुभयो । बहुदलिय व्यवस्थाको आगमन पछि पनि पार्टीले जता भन्यो त्यतै जानुभयो । पार्टीले दिएको जिम्मेवारीलाई सहजताका साथ आत्मसाथ गर्नुभयो । पार्टी कामको शिलशिलामा उहाँ अछामसम्म पुग्नुभएको थियो । हाल नेकपा एमालेका केन्द्रिय उपाध्यक्ष भिम रावललाई कम्युनिष्ट पार्टीको सदस्यता दिएको कुरा विसीले पछिसम्म पनि गर्नुहुन्थ्यो । दाङ जिल्लाबाट राजनीतिक यात्रा थालेको भएपनि संगठन निर्माणका लागि विभिन्न जिल्लामा पुग्नुभयो । अनेकन आरोह अवरोह झेल्नुभयो । राजनीतिक रुपमा लाभ लिनुभएन । सादगीपुर्ण र साधारण जीवन बाँच्नुभयो । २०४८ सालमा निर्वाचनमा होमिनुभयो । जित्नु भएन । त्यतिवेला जित्ने अवस्था पनि थिएन । भर्खर पार्टी खुला भएको थियो । जनताको बीचमा संगठन बनिसकेको थिएन । २०५४ सालमा भएको स्थानीय निर्वाचनपछि मेघबहादुर विसी जिल्ला सभापतीका रुपमा उमेदवार बन्नुभयो । त्यतिवेला पार्टी विभाजित थियो । उहाँ नेकपा मालेमा हुनुहुन्थ्यो भने छविलाल वली एमालेका तर्फबाट उमेदवार बन्नुभएको थियो । भूमिगत रुपमा संगै जस्तो राजनीतिक यात्रा थालेका दुई योद्धाहरु आपसमा लड्दा विपक्षीले जित्ने त स्वभाविक थियो । त्यसपछि विसी कुनै पनि निर्वाचनमा सहभागि हुनुभएन । सायद अपेक्षा पनि गर्नुभएन ।

पछिल्लो समय उहाँलाई सुगर र प्रेसरको समस्या थियो । पारिवारिक रुपमा पनि उहाँलाई समस्या परेको थियो । श्रीमतीको निधनपछि विसी एक्लो जस्तै हुनुभएको थियो । श्रीमतीको अभावलाई मेटाउन दोस्रो विवाह गर्नुभयो । राजनीतिमा लागेर उहाँले आफूलाई सामाजिक रुपमा कति उभ्याउन सक्नुभयो त्यो समाजले मूल्याङ्कन गर्ने कुरा हो तर आर्थिक रुपमा जर्जर बन्नुभयो । एक समय छोरालाई बस किनिदिनुभएको थियो त्यो पनि पछि चलेन । गाउँको जमिन बेचेर राजनीतिक यात्रामा लाग्नुभयो । आफूलाई एक हिसावले आर्थिक रुपमा धरासायी बनाउनुभयो । पछिल्लो समय उहाँलाई औषधी उपचार गर्नका लागि पनि समस्या परेको थियो । विभिन्न व्यक्तिहरुले सदभावका साथ दिएको रकमबाट उहाँले आफ्नो दैनिक खर्च चलाउन थाल्नुभएको थियो । राजनीतिमा लामो समय विताएको योद्धाले जीवनको उत्तरार्धमा भने अलि बढी दुःख पाएको देखिएको थियो । राजनीतिक रुपमा सक्रिय हुन सक्ने अवस्था नरहेको र पार्टीले पनि खोजतसाल नगरेको जस्तो उहाँको अवस्था भएको थियो ।

मेघबहादुर विसी अव हाम्रा माझमा हुनुुहुन्न । उहाँले देखाएको बाटो र उहाँको योगदान मात्रै बचेको छ । उहाँले राजनीतिमा जुन त्याग गर्नुभयो, आफूलाई समर्पित गर्नुभयो त्यो सवैका लागि अनुकरणिय रहनेछ । राजनीति भनेको लाभका लागि मात्रै हो भन्नेहरुका लागि मेघबहादुर विसीले गरेको राजनीति पक्कै झटारो हुनेछ । विसीले राजनीतिका रुपमा गरेको त्यागलाई कसैगरी भूल्न सकिनेछैन । उहाँले निष्ठाका साथ आफूलाई प्रस्तुत गर्नुभयो । इमान्दार राजनीतिज्ञका रुपमा आफूलाई प्रस्तुत गर्नुभयो । उहाँ अध्ययनशिल व्यक्तित्व हुनुुहुन्थ्यो । चिनिया क्रान्तिको विषयमा, रुसमा भएको अक्टोबर क्रान्तिका बारेमा विसीलाई राम्रो ज्ञान थियो । उहाँका कुरालाई कार्यकर्ताले चाखपूर्वक सुन्दथे । उहाँको आफ्नै शैली थियो । राजनीतिक रुपमा आफूले जानेको कुरा सिकाउने, बर्तमान सन्दर्भका बारेमा भन्ने गर्नुहुन्थ्यो । पछिल्लो समय नेकपा एमालेमा आएको विभाजन पटक्कै मन परेको थिएन । उहाँलाई कुनै राजनीतिक दलले कुनै पद दिएर यो हुनुुहुुन्थ्यो वा उ हुनुहुन्थ्यो भन्न जरुरी नै छैन । उहाँको योगदानलाई समग्रमा मूल्याङ्कन गर्नुपर्छ । पछिल्ला केही बर्ष त उहाँ राजनीतिमा सक्रिय नै हुनुुहुन्थेन । मात्रै उहाँलाई चिन्ता थियो आफूले समेत लडेर ल्याएको गणतन्त्र केही त हुँदैन । आफूले पसिना र परिश्रम गरेर बनाएको कम्युनिष्ट पार्टीमा समस्या आउने त होइन । आजको दिनमा मेघबहादुर विसीलाई दङाली कम्युनिष्ट आन्दोलनका निष्ठाबान नेता भन्दा फरक पर्दैन । उहाँले नेपालको राजनीतिक आन्दोलनमा जे योगदान दिनुभयो त्यो सदा सदा उच्च रहनेछ । कमरेड मेघबहादुर विसीलाई भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली ।