राप्ती पोष्ट

घोराही, २४ कात्तिक । दाङका पुराना बामपन्थी नेता तथा नेकपा एमालेका केन्द्रीय सल्लाहकार परिषद सदस्य देवी पोख्रेलको शुक्रबार राति निधन भयो । उहाँको शनिबार घोराहीमा अन्तेष्ठि गरिएको थियो ।

केही समय यता मृगौला, सुगर र प्रेसर लगायतका रोगबाट पीडित पोख्रेलको उपचारकै क्रममा राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा निधन भएको थियो । उहाँलाई अन्तिम श्रद्धाञ्जली दिन पोख्रेलका भाई तथा नेकपा एमालेका महासचिव शंकर पोखरेल लगायतका नेताहरु आउनुभएको थियो ।

श्रद्धाञ्जली कार्यक्रममा नेकपा एमालेका पोलिट्ब्युरो सदस्य तथा घोराही उपमहानगरपालिकाका प्रमुख नरुलाल चौधरी, बुहारी एवम् नेकपा एमालेका पोलिट्ब्युरो सदस्य सुजिता शाक्य, केन्द्रिय सदस्य भागवत विस्वासी, पोखरेलकी बहिनी पार्टी केन्द्रीय सदस्य एवं सांसद मेनका पोख्रेल, नेपाली कांग्रेसका नेता एवम् प्रदेश सांसद राजु खनाल, एकिकृत नेकपा माओवादिका केन्द्रिय सदस्य हेमराज शर्मा, लुम्विनि प्रदेशका मन्त्री सिता चौधरी, नेकपा एमालेका प्रदेश सदस्यहरु, जिल्ला अध्यक्ष शिव कुमार आचार्य लगायत उपस्थिति हुनुहुन्थ्यो ।

साविक विजौरी गाउँ विकास समिति हाडिमेमा जन्मनुभएका पोखरेल परिवारका जेष्ठ सदस्य हुनुहुुन्थ्यो । उहाँ पंचायती व्यवस्थाको समयमै नेकपामा आवद्ध हुनुभएको थियो । नेकपा एमाले दाङ जिल्ला कमिटीको सदस्य, अंचल कमिटी सदस्य, राष्ट्रिय परिषद सदस्य हुँदै हाल उहाँ नेकपा एमालेको केन्द्रिय सल्लाहकारका रुपमा हुनुहुन्थ्यो । नेकपा एमालेका महासचिव शंकर पोखरेलले आफू दाजुकै कारणले आजको अवस्थमा आएको बताउनुभएको छ । उहाँले सामाजिक सञ्जालमा दाजु देवि पोखरेललाई पिता सरह भनेर उल्लेख गर्नुभएको छ ।

पितातुल्य दाजुको निधन

एमाले महासचिव समेत रहुनभएका शंकर पोखरेलले लेख्नुभएको छ । ‘सन्देस पत्रिकाका माध्यमवाट दङ्गालीको सन्देस झापालीलाई भन्ने कविताका माध्यमवाट झापा विद्रोहको झिल्कोलाई राष्ट्रव्यापी बनाउन भूमिका खेल्नुहुने नेकपा (एमाले) का केन्द्रीय सल्लाहकार तथा मेरो सहोदर दाजु देवी पोखरेलको असमयिक निधनवाट हाम्रो सिंगो परिवार स्तव्ध भएको छ । हजुर आमा र आमाको संरक्षणमा हुर्कीएको हाम्रो परिवारमा उहाँले सानै उमेरमा अभिभावकीय हिसावले वुवाको भूमिका निर्वाह गर्नुपर्यो । पितातुल्य दाजुको निधनको शोकका कारणले यस बीचमा तय भएका कार्यक्रमहरुमा मेरो उपस्थिति नरहने जानकारी गराउँदछु । आज म जहाँ छु उहाँले कोरेको गोरेटोमा हिड्दाको परिणाम हो । उहाँको विचार र भावनाको पार्टी निर्माण गर्न अझै वाँकी छ । त्यो यात्रा जारी छ, जारी रहने छ । भौतिक रुपमा तपाई हाम्रो बीचमा नरहे पनि हाम्रो हृदयमा तपाई सदैव अमर हुनुहुन्छ ।’ उहाँको निधनमा नेकपा एमाले केन्द्रले पनि शोक व्यक्त गरेको छ । शनिबार बसेको एमालेको सचिवालय बैठकले देवि पोखरेलको निधनमा शोक व्यक्त गरेको थियो ।

इमान्दार राजनीतिक र सामाजिक व्यक्तित्व

यसैगरी बामपन्थी नेता प्रकाश घिमिरे र पूर्व मन्त्री सुष्मा शर्मा घिमिरेले पनि देवि पोखरेलेको निधनमा दुःख व्यक्त गर्नुभएको छ । उहाँहरुले संयुक्त रुपमा श्रद्धाञ्जली व्यक्त गर्दै भन्नुभएको छ । ‘आदरणीय क.देवी पोख्रेलको असामयिक दुःखद निधनको खवरले हामी अत्यन्त दुखित भएकाछौँ । उहाँ एक इमानदार, सहृदयी , मिलनसार, मृदुभाषि, सरल, सिद्धान्तनिष्ठ र सामाजिक ब्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो । उहाँ सधै सुदृढ कम्युनिस्ट आन्दोलनको पक्षमा हुनुहुन्थ्यो । उहाँसङ्ग २०२८सालबाट बनारसमा पढदादेखि सङ्गत भएको हो । सन्देश पत्रीका प्रकाशित गर्ने काममा र नेपाली छात्र संघलाई हाम्रो पक्षमा पार्न एकजुट भएर लाग्थ्यौ । उहाँहरु पछि सो सबैकामको जिम्मेवारी हामीले सम्हालेका थियौ । २०३५–०३६को आन्दोलन पछि अनेरास्ववियु एकताको पाँचौको गठनमा उहाँको ठूलो योगदान रह्यो । हामीले धेरै मिटिङहरु हाडिमे र वरिपरिका गाउँहरुमा उहाँकै संरक्षणमा ग¥यौ । अहिले ति दिनहरुको सम्झना आइरहेको छ । भेटघाटमा पनि ती पुराना कुराहरू भइरहन्थे । उहाँप्रती हार्दिक श्रद्धाञ्जली र सम्पूर्ण परिवारजनमा हार्दिक समबेदना ।

अभिभावकीय भूमिका दिनु भयो

यसैगरी बुद्धिजिवी परिषद दाङका अध्यक्ष समेत रहनुभएका विकास गौतमले पनि देवि पोखरेलको निधनमा श्रद्धाञ्जली व्यक्त गर्दै उहाँले नेपाली राजनीतिक क्षेत्रमा पु¥याएको योगदानको स्मरण गर्नुभएको छ । उहाँले लेख्नुभएको छ । ‘देवी पोख्रेल रहनु भएन । केही महिना देखि मृगौलाको समस्याले असहज भई बाँच्नकालागि संघर्षरत हुनुहुन्थ्यो ।
विद्यायलको शिक्षा आर्जन देखि नै वाम राजनीतिमा प्रवेश गर्नु हुने देवी जी सदा निष्ठामा रहनु भयो । नेकपा हुँदा देखि नै वैचारिक आस्था मा कृयाशिल रहँदा तत्कालिन अखिल नेपाल कोर्डिनेशन केन्द्रको गठन पछि दाङमा संदेश समुह बन्दै गर्दा उहाँ बनारसमा आए एस सी पढ्दै हुनुहुन्थ्यो । उक्त संदेश पत्रिका प्रकाशनमा उहाँ नेत्रलाल अभागीलाई सघाउनु भयो । दंगाली को चिठ्ठी झापाली लाई यसबेला उहाँको कविता निकै चर्चित रह्यो । अझै पनि कति पुराना कमरेडहरुलाई त्यो कविताको संझना छ ।

पेशाले लामो समय निर्माण ब्यवसायी भएर कार्यरत रहँदा पनि नेकपा ( माले) हुँदै नेकपा (एमाले)को वर्तमान अवस्था सम्म पार्टीलाई हर तरहले सहयोग गर्न कटीवद्ध रहनु भयो । प्रसंगवस एकदिन २०१८–१९ साल तिरको घटना सुनाउनु भयो । हाम्रो बुबाहरु तत्कालिन नेकपाको जिल्ला कमिटीमा हुँदा सामन्ती संस्कारलाई मिल्काउन घरमा र अन्यत्र भोज भतेर तथा चाड पर्वमा निमन्त्रणा गरेका ठाउँमा लगाएका लुगै संग भात भान्सो गर्ने र छुवाछुत नमान्ने गर्नु हुन्थ्यो । दाङमा यो एक किसिमले धार्मिक कट्टरताको विरुद्ध विद्रोह थियो र सांस्कृतिक जागरण पनि । देवी जी पनि त्यो अभियानलाई साथ दिनु भयो जसको कारण कतिले जात फालेको भनेर आफूलाई समुदायवाट अलग गरेको घटना सुनाउनु भएको संझन्छु ।
दाङको विजौरी ( हाडिमे)मा सम्पन्न परिवारमा जन्मनुभएका देबी पोख्रेल ज्यु आफू मात्र बैचारिक हिसावले कम्युनिष्ट पार्टीमा लाग्नु भएन, आफ्नो सहोदर भाइ, बर्तमानमा नेकपा (एमाले)का महासचिव कमरेड शंकर पोख्रेल र बहिनी मेनका पोख्रेललाई तत्कालिन नेकपा (माले) देखिनै राजनीतिमा लाग्न प्रेरित मात्र नगरि अभिभावकीय भूमिका दिनु भयो ।
ब्यवहारमा सदा सालिन, शारीरिक रुपले दुब्लो भएपनि विचारको पक्षमा उहाँ निकै बलियो हुनुहुन्थ्यो । उहाँ सकृय रहँदासम्म नेकपा(माले) देखि नेकपा( एमाले) को विभिन्न जिम्मेवारीमा रहनु भयो र कहिले विवादित रहनु भएन । दाङको शैक्षिक विकासकालागि २०४९ सालमा पहिलो पटक मिलेर घोराही स्थित दीपशिखा स्कुल÷कलेज स्थापना र त्यसको उन्नयनमा सञ्चालक समितिको पूर्व अध्यक्ष समेत हुनुभई सहयोग सहित प्रयत्नरत रहनु भयो । हामी त्यहि संस्था संग जोडिन पुग्यौं र साथमा रह्यौं ।

बर्तमानमा विभिन्न संघ संस्थामा आवद्ध रहँदै गर्दा उहाँ नेपाल बुद्धिजीवी परिषद दाङका साधारण सदस्य समेत हुनुहुन्छ र त्यसको सञ्चालनमा म आफू दाङको वर्तमान अध्यक्ष भएकाले भेटमा अभिभावकीय परामर्श एबं सुझाव दिनुहुन्थ्यो । अहिले नेकपा ( एमाले) को लोकप्रियतालाई विपक्षीहरुले अनेक तरहले प्रहार गरिरहेका बेला नेतृत्व तहका सबैमा विचार अनुसारको व्यवहार हुनु पर्नेमा जोड दिनुहुन्थ्यो र पार्टीको रक्षा गर्न सक्दो प्रयत्न गर्न सुझाउनु हुन्थ्यो ।

पारिवारिक हिसावले पनि हामी अत्यन्त नजीक रह्यौं । प्युठान उदैपुरका काजी बलभद्रका तीन सन्तान एक छोरा पुरुषोत्तम अधिकारी र छोरीहरु भूमादेवी उपाध्यायको हापुरमा विवाह भयो भने कान्छी क्वाँरा देवी हुनुहुन्थ्यो । पुरुषोत्तम प्युठानबाट २०१५ सालको पहिलो आम निर्वाचनबाट सांसदमा विजयी हुनुभयो । उहाँकी दिदी क्वाँरा देवी अधिकारीलाई हाम्रा बाजे कोमानन्दले विहे गर्नु भएको थियो तर बाँच्नु भएन । नातामा मामा पुरुषोत्तम कि छोरी बहिनी अम्बिकालाई उहाँले विहे गर्नु भयो । अभिनन्दन र अभिवादन छोराहरु र छोरी अभिलाषा उहाँहरुका सन्तान । नाताको हिसावले बहिनी जुवाई भएपनि म उहाँलाई सँधेै देवी जी भनेर सम्बोधन गर्दथें । आज बाट त्यो प्रत्यक्ष सम्बोधन पनि हरायो । अति दुःख र पीडाको अनुभूति भईरहेछ । यौटा असल र सामजिक ब्यक्तित्व गुमाउनु पर्दाको पीडा । उहाँ २०८१ कात्तिक २३ गते कै राती ११ बजे दिबंगत भएको अहिले विहान थाहा पाउँदा मन भक्कानियो । यो खवर शब्दमा भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली लेख्दा आँखा रसाई धमिलो दृष्टि हुन पुग्यो । यो दुःखको घडीमा बहिनी अम्बिका र परिवारजनमा गहिरो समवेदना

दाङका शैक्षिक अगुवा नारायणप्रसाद अधिकारीले लेख्नुएको छ । नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः ।
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः ।।
दीपशिखा विद्यालय एवं कलेजका संस्थापक तथा पथप्रदर्शक श्रध्देय देवी पोख्रेलको असामयिक निधनले म र मेरो परिवार अत्यंत मर्माहत भएका छौं । निष्ठा,शिष्टता एवं सादगीका अनुपम व्यक्तित्व पोख्रेल जी सबैको प्रीय हुनुहुन्थ्यो । उहाँको स्वर्गारोहण ले हाम्रो संस्था लगायत परिवारजन, आफन्तजन तथा समाजले अपूरणीय क्षति ब्यहोर्नु प¥यो । शोकको यस घडीमा संतप्त परिवारजन मा हार्दिक समवेदना प्रकट गर्दै देवी जी प्रति भावपूर्ण श्रद्धांजली अर्पण गर्दछौ ।
पछिल्लो समय राजनीति र सामाजिक काममा सक्रिय रहन नसकेपनि उहाँले नेपालको बामपन्थी आन्दोलनलाई अघि बढाउनका लागि सल्लाह सुझाव दिइरहनुभयो । पंचायती व्यवस्थाको विरोधी आन्दोलनमा मात्रै होइन गणतन्त्र प्राप्तीको आन्दोलनमा पनि उहाँको भूमिका नेतृत्वदायी थियो । पोखरेलका श्रीमती, दुई छोरा र एक छोरी हुनुहुन्छ ।

पोखरेल सन्देस समुहमा आवद्ध रहेर बामपन्थी आन्दोलनमा सक्रिय रहनुभयो । दाङ जिल्लामा उहाँले विभिन्न संघ संस्थाको नेतृत्व गर्नुभयो । निर्माण व्यवसायी संघ दाङको संस्थापक अध्यक्ष हुँदै दुई पटक नेतृत्व गर्नुभयो । दिपशिखा आवासिय माविको स्थापनाका लागि भूमिका खेल्नुभयो । गणतन्त्र दैनिक पत्रिकाको संस्थापक अध्यक्षका रुपमा उहाँले पत्रकारितामा पनि योगदान गर्नुभयो । उहाँ राप्ती साहित्य परिषद, बुद्धिजिवि परिषद, प्रगतिशील लेखक संघ नेपाल लगायतका विभिन्न संघ संस्थामा आवद्ध रहनुभयो । गतबर्ष मात्रै उहाँले प्रगतिशील लेखक संघ दाङमा सुदय–केशव–तिलोत्तमा स्मृति पुरस्कार स्थापना गर्नुभएको छ । विचारमा धनी र व्यवहारका सरल व्यक्तित्व देवि पोखरेलप्रति राप्ती पोष्ट दैनिकका तर्फबाट भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली ।