दीगो पुनस्र्थापनामा ध्यान दिन आग्रह
छबि पुरी /राप्ती पोष्ट
घोराही, साउन । दाङ लगायत पश्चिम नेपालका मुक्त कमैयाहरुले मंगलबार २४ औँ मुक्ति दिवस मनाएका छन् । २०५७ साल साउन २ गते सरकारले कमैयालाई मुक्त गरेपछि हरेक वर्ष मुक्त कमैयाले यो दिवस मनाउँदै आएका छन् । बितेको २३ वर्षसम्म सरकारले मुक्त गरेर पुनस्र्थापनालगायत काम हुन नसक्दा समस्या भोग्नु परेको मुक्त कमैयाहरुले दुखेसो पोखेका छन् ।
मुक्त कमैया समाज दाङका अध्यक्ष हरिचन्द्र चौधरीको अध्यक्षतामा तथा राप्ती गाउँपालिका उपाध्यक्ष एवम् पूर्व कमैया कमलापति चौधरीको आतिथ्यतामा बुधबार घोराहीमा मुक्त कमैयाहरुले मुक्ति दिवस मनाएका थिए । कार्यक्रममा गाउँपालिका उपाध्यक्ष चौधरीले सरकारले कमैयालाई मुक्त घोषणा गरे.पनि अझै सेवा सुविधासहितको पुनस्र्थापना हुन बाँकी रहेको बताउनुभयो । उहाँले सरकारले मुक्त गरेर कमैयाको रुपमा मालिकको घरमा दासताको रुपमा काम गर्नबाट छुटकारा दिलाएको बताउनुभयो ।
चौधरीले अहिले आफु कमैया समुदायबाट स्थानीय सरकारको नीति निर्माण तहमा पुगेपछि मुक्त कमैयाका सवालमा कामको थालनी गरेको बताउनुभयो । राप्तीमा अहिले मुक्त कमैयाहरुका लागि करार खेती, छुट कमैया लगत संकलनको काम भएको बताउनुभयो । मुक्त कमैयाका लागि सिपमुलक आयआर्जनका कार्यक्रम अन्तरगत २२ जनालाई बीउ पूँजीका रुपमा बाख्रा वितरणलगायत काम भएको जानकारी गराउनुभयो ।
सो अवसरमा, नेपाली कांग्रेस दाङका उपसभापति कमानसिंह भारतीले मुक्त कमैयालाई दीगो पुनस्र्थापनामा अबको सरकारले विशेष प्राथमिकता दिनुपर्ने बताउनुभयो । नेकपा एमाले जिल्ला उपाध्यक्ष मनोहर बुढाथोकीले सिमान्तकृत, पिछडिएका वर्ग समुदायको उत्थानमा राज्य गम्भीर बन्नुपर्ने बताउनुभयो । यसका लागि आफुहरुको तर्फबाट पहल पैरवी हुने बताउनुभयो ।
कार्यक्रममा मुक्त कमैया समाजका विभिन्न पदाधिकारीहरुले आफुहरले भोग्दै आएका समस्या सुनाउनुभएको थियो । घोराही उपमहानगरपालिकाका प्रवक्ता राममणि पाण्डे, भूमि अधिकार तथा श्रमिक संगठन केन्द्रीय सचिव लिला बिक, मुक्त कमैया पत्थरगढवा बस्तीकी रामकुमारी चौधरी, टिकुलीगढ बस्तीका डम्मर पुन, मुक्त कमैया बस्ती सर्राकी साबी चौधरी, मुक्त कमैया समाजका लुम्बिनी प्रदेश सदस्य मानबहादुर नेपाली, कमैया जागरुक समाजका जिल्ला अध्यक्ष सुनरुपी चौधरी, दुखराम सार्की, भूमि अधिकार मञ्च दाङका अध्यक्ष देउमन दमाई, मुक्त कमैया समाजका केन्द्रीय सदस्य मनबुझावन चौधरी, राजकुमारी चौधरी, सल्लाहकार टेकबहादुर रावत, क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट पार्टी नेपालका रामजी चौधरीलगायत बोल्नुभएको थियो ।
जिल्ला उपाध्यक्ष सिर्जना चौधरीको स्वागत मन्तव्यबाट शुरुभएको कार्यक्रमको सञ्चालन सचिव गंगाराम चौधरीले गर्नुभएको थियो । कार्यक्रम गर्नुअघि जिल्लाभरबाट घोराहीमा उपस्थित भएका ५६ गाउँका मुक्त कमैयाहरुले नारासहित ¥याली निकालेका थिए । सरकारले २०५७ साल साउन २ गते गरेको कमैया मुक्तिको घोषणा अझैसम्म व्यवहारमा लागु हुन नसकेको मुक्त कमैया समाज दाङका अध्यक्ष हरिचन्द्र चौधरीले बताउनुभयो ।
उहाँका अनुसार जिल्लामा तीन हजार तीन सय ८५ जना छुट मुक्त कमैया छन् । जसको लगत सरकारले संकलन गरेको छैन । सरकारले दिने सेवा सुविधाबाट मुक्त कमैयाहरु बञ्चित भएका छन् । सरकारले मुक्त कमैयालाई पाँच कट्ठासम्म जग्गा वितरण गरेको थियो । तर यी छुट कमैयाले त्यो सुविधा पाएका छैनन् । घर बनाउन पनि सरकारले काठ सहयोग गर्दै आएको छ । यो सुविधा पनि नपाएको अध्यक्ष चौधरीले बताउनुभयो ।
जिल्लामा एक हजार चार सय २६ जना मुक्त कमैया छन् । यी परिवारका सदस्य १४ वटा शिविरमा बस्दै आएका छन् । तत्कालीन गाविसको सिफारिस र मालिकले प्रमाणित गरेका छुट मुक्त कमैया तीन हजार तीन सय ८५ रहे पनि त्यसको लगत संकलन नगरिदा समस्या परेको हो । यो सहित मालिकले प्रमाणित गर्न नमानेका पाँच हजार ४६ जना पनि मुक्त कमैयाको रुपमा रहेका छन् ।
मुक्त कमैया समाज दाङका अनुसार एक हजार चार सय २६ जनाले मुक्त कमैयाको परिचयपत्र पाएका छन् । तीमध्ये सात सय पाँच जनाले जग्गा र लालपुर्जा पाएका छन् । तर, लालपुर्जा पाएकामध्ये ६ जनाले भने अझै जग्गा नपाएको समाजका अध्यक्ष चौधरीले जानकारी दिनुभयो । सरकारले विवादित जग्गाको लालपुर्जा दिँदा मुक्त कमैयाले जग्गामा आवास र जोतभोग गर्न नपाएको उहाँको भनाई छ ।
सरकारले मुक्त कमैया व्यवस्थापनमा ढिलाई गर्दा अझै तीन हजार तीन सय ८५ जना मुक्त कमैयाले कुनै पनि परिचयपत्र पाउन नसकेको उहाँ बताउनुहुन्छ । मुक्त कमैयाको व्यवस्थापनका लागि पटक–पटक आन्दोलन र दबाब दिँदै आए पनि अझै समस्या समाधान हुन सकेको छैन ।
यद्यपि, पछिल्लो पटक राप्ती गाउँपालिकाले छुट कमैयाहरुको लगत संकलन गरेको छ । हालसम्म एक हजार ८८ जनाको लगत संकलन भएको उपाध्यक्ष कमलापति चौधरीले बताउनुभयो । अब संकलित लगतको छानबीन गरी मुक्त कमैयाको प्रकार अनुसार वर्गीकरण गरिने बताउनुभयो ।
