छबि पुरी /राप्ती पोष्ट
घोराही, फागुन । दाङमा निकै तामझामका साथ फागुन १३ गतेबाट शुरु भएको दादुरा रुबेला विरुद्धको पहिलो चरणको खोप अभियान सकिएको साता दिन बितेको छ । छुटफुटलाई खोप लगाउन सकिने समय भएपनि मिति तोकेरै खोप अभियान चलाईएको समय सकिएको एक साता बित्दा पनि दाङमा अहिलेसम्म कति जना बालबालिकाले खोप लगाए भन्ने कुनै आधिकारिक तथ्याङ्क सार्वजनिक हुन सकेको छैन ।
जिल्लाभरको स्वास्थ्य क्षेत्रका एकीकृत तथ्याङ्क संकलन गर्ने स्वास्थ्य कार्यालयले पहिलो चरणमा तोकिएको खोप अभियान सकिएको एक साता बित्दा पनि तथ्याङ्क नै निकाल्न सकेको छैन । खोप अभियान चलेका जिल्लाहरुमा दैनिक रुपमा खोप लगाउनेको विवरण अध्यावधिक भईरहँदा दाङमा अहिलेसम्म कति जनाले खोप लगाए भन्ने कुनै आधिकारिक विवरण स्वास्थ्य कार्यालयले दिन सकेको छैन ।
हरेक खोप केन्द्रमा कति बालबालिकाले खोप लगाउने, उनीहरुको अवस्थाका बारेमा जानकारी लिने, अभियानका क्रममा स्थलगत अनुगमन गर्ने, खोप सर्वेक्षण गर्ने लगायत कामलाई प्रभावकारी बनाउने योजना बनाएको भएपनि फागुन १३ गतेयता कति जनाले खोप लगाई सके वा कति छुटेका छन् भन्ने बारे यकिन तथ्याङ्क नै निस्कन सकेको छैन ।
पहिलो चरण भन्दै फागुन १३ देखि २१ गतेसम्म घोराही, बंगलाचुली, लमही, राप्ती, गढवा र राजपुरमा खोप अभियान चलाईएको हो भने दोश्रो चरणमा फागुन २३ गतेदेखि तुलसीपुर, दंगीशरण, शान्तिनगर र बबईमा खोप अभियान जारी छ । अहिले पनि जिल्लामा खोप अभियान चलिरहेकाले सबै ठाउँमा खोप लगाउने काम भईरहेको छ । पहिलो चरण भनेर थालनी गरिएका पालिकामा पनि छुटेका बालबालिकालाई खोप लगाउने काम भने भईरहेको छ ।
उता, स्वास्थ्य कार्यालय दाङका खोप फोकल पर्सन तथा सूचना अधिकारी किशोर आचार्यले दारुरा रुबेला विरुद्धको खोप अभियानका क्रममा खोप लगाई सकेका बालबालिकाहरुको तथ्याङ्क अझै तयार भई नसकेको जानकारी दिनुभयो ।
यद्दपि, पालिकाहरुबाट हरेक दिन खोप लगाईएको विवरण अध्यावधिक गरी लक्ष्य अनुसार खोप लगाईयो, लगाईएन, खोप पुग्यो पुगेन भन्ने बारे जानकारी लिनुपर्ने दायित्व स्वास्थ्य कार्यालयको हो । तर, यो काममा भएको ढिलासुस्तीले स्वास्थ्य कार्यालयले गरिरहेको काम, प्रदान गरिरहेको सेवा कति प्रभावकारी भईरहेको होला भन्ने प्रश्न उब्ज्याएको छ । खोप अभियान प्रभावकारी भएको दावी गरिए पनि हालसम्मको खोप अभियानको मापन गर्ने ठोस आधार देखिएको छैन ।
जिल्लामा एक लाख ७१ हजार छ सय ३४ बालबालिकालाई दादुरा रुवेला विरुद्धको खोप लगाउने लक्ष्य राखिएको छ । जसमा ९ महिनादेखि पाँच वर्ष मुनिका ४९ हजार तीन सय आठ जना र ५ वर्षदेखि १५ वर्ष मुनिका एक लाख २२ हजार तीन सय २६ जना बालबालिका लक्षित छन् । यी मध्ये कति बालबालिकाले खोप लगाए भन्ने कुराको तथ्याङ्क समयमै अध्यावधिक गर्ने तर्फ स्वास्थ्य कार्यालयले ध्यान दिएको छैन । खोप फोकल पर्सन आचार्यले काम व्यस्तताले खोप अभियानका क्रममा कति बालबालिकाले खोप लगाए भन्ने बारे अध्यावधिक गर्न ढिलाई भएको बताउनुभयो ।
स्वास्थ्य जस्तो संवेदनशील विषय र अभियानका रुपमा अघि बढाइएको कार्यक्रमलाई कार्यालयले प्राथमिकता दिनुपर्नेमा यसो हुन सकेको छैन । स्वास्थ्य कार्यालय दाङका निमित्ति कार्यालय प्रमुख डम्मरबहादुर कुँवरले पालिकाहरुमा खोप अभियान चलिरहेको बताउनुभयो । पहिलो चरण भनेर तोकिएका पालिकामा खोप अभियान सकिए पनि लगाउन छुटेकाहरुलाई पहिचान गरेर खोप लगाउने काम भईरहेको निमित्त प्रमुख कुँवरले बताउनुभयो ।
‘देउखुरी क्षेत्रका पालिकाहरुमा खोप लगाउने काम करिव सकिएको छ भन्ने जानकारी आएको छ, कतिले खोप लगाए भन्ने बारे यकिन जानकारी भने छैन, यसको अध्यावधिक गर्ने काम सायद भने छैन, त्यसैले यकिन जानकारी नहुँदै यति जनाले खोप लगाए भन्नुको अर्थ हुँदैन’, उहाँले भन्नुभयो ‘अब चाँडै नै खोप अभियानको अध्यावधिक गरेर जानकारी गराउँछौँ ।’
अघिल्लो वर्ष दादुरा रुबेला विरुद्धको खोप अभियान चलाउँदा लक्ष्य अनुसार बालबालिकाले खोप लगाएका थिएनन् । खोप कभरेज कमजोर रहेकाले यो पटक कभरेज बढाउने गरी काम गर्ने यसअघि योजना बनाईएको थियो । तर, खोप अभियानको समग्र समयावधि अधिकांश सकिएको अवस्थामा पनि जिल्लामा खोप लगाएका र अब लगाउन बाँकी रहेकाहरुको अवस्था स्वास्थ्य कार्यालयले यकिन गर्न सकेको छैन ।
विगतमा गाउँमा भन्दा बजार क्षेत्रमा खोप कभरेज कमजोर देखिएको थियो । जसका कारण यो पटक खोज र खोप अभियानपनि चलाइने बताईएको थियो ।
घोराही उपमहानगरपालिकाका स्वास्थ्य प्रवद्र्धन शाखा प्रमुख नारायणप्रसाद घर्तीले खोप अभियानको समय सकिएको भएपनि खोप लगाउने बालबालिकाहरु अझै भेटिने गरेको बताउनुभयो । पालिकाको १९ वटै वटाबाट लक्षित बालबालिकाहरुले खोप लगाएको अवस्थाका बारेमा जानकारी लिने र छुटेको भए खोजेर भएपनि खोप लगाउने काम अघि बढाएको बताउनुभयो ।
घरधुरी सर्वेक्षण गरी तोकिएको खोप केन्द्रबाट खोप लगाए नलगाएको अवस्थालाई पनि नियाल्ने काम भईरहेको उहाँको भनाई छ । उहाँका अनुसार, यो पटक घोराहीमा १०५ प्रतिशत बालबालिकाले खोप लगाई सकेका छन् । तर, यो संख्या कति हो भन्ने बारे यकिन छैन । जिल्लाभर सात सय पाँच वटा खोप केन्द्र संख्या तोकेर विद्यालय केन्द्रित खोप अभियान चलाईएको हो । जसमा स्वास्थ्यकर्मी संख्या एक हजार चार सय १० जना र स्वयंसेवक संख्या दुई हजार एक सय १५ तय गरिएको छ । सन् २०२६ सम्ममा नेपालबाट दादुरा रुबेला निवारण गर्ने लक्ष्यका साथ खोप लगाएका बालबालिकाहरुलाई पनि यो पटक अनिवार्य खोप लगाउन लागिएको हो । लुम्बिनी प्रदेश पूर्ण खोप प्रदेश घोषणा भएपनि २०७९ मंसिर ३ देखि २०८० पुस १५ गते सम्म दादुरा रुबेलाको समस्या देखा परेको थियो । दाङमा पनि ३९ जना बिरामी फेला परेका थिए ।
