बंगलाचुली अस्पतालको अवस्था दयनिय
छबि पुरी/राप्ती पोष्ट
घोराही, चैत । गाउँमै राम्रो स्वास्थ्य सेवा दिने गरी बंगलाचुली अस्पताल औपचारिक रुपमा संचालनमा आएको वर्षदिनभन्दा बढी भइसक्यो । तर, अस्पतालको मापदण्डमा सेवा दिन नसक्दा स्थानीय नागरिकका लागि बनेको पूर्वाधार सेतो हात्ती जस्तै भएको छ ।
बिरामी पर्दा अन्यत्र स्वास्थ्य सेवा लिन जानुपरेपछि स्थानीय निराश छन् । करोडौँ बजेट खर्च गरेर बनाइएको संरचना अनुसार सहज र भरपर्दो स्वास्थ्य सेवा दिनुपर्नेमा अस्पताल अहिले स्वास्थ्य चौकी सरह संचालन भईरहेको छ । अस्पताल प्राय सुनसान हुने गरेको छ ।
बंगलाचुली गाउँपालिका दाङको पहाडी क्षेत्रमा पर्दछ, जहाँ स्वास्थ्योपचारका लागि स्थानीयवासीलाई सहरतिर धाउनुपर्ने बाध्य थियो । त्यही बाध्यतालाई ध्यानमा राखेर १५ शैयाको अस्पतालन निर्माण गरी औपचारिक रुपमा संचालनमा आएपछि स्थानीयले गाउँघरमै सजिलै स्वास्थ्य सेवा पाईने भयो भन्दै दंग परेका थिए । अहिलेसम्म यो स्वास्थ्य उपचार उनीहरुका लागि सहज बन्न सकेको छैन ।
बंगलाचुली ५ मुर्कुटीका अम्मर बहादुर राउतलाई अस्पताल अगाडि भएर घोराही उपचार गराउन जाँदा मन निकै दुख्छ । अस्पताल अगाडि बनेर के गर्नु सेतो हात्ती जस्तै भएको छ । ‘ठूलो रकम खर्चेर बनाएको अस्पतालको यो हविगत हुँदा पनि पालिकाले खै के गरेको होला, जनताको पैसाले बनाएको संरचनाको उपयोग गर्नुपर्नेमा यसरी प्रयोग विहीन जस्तै भएको छ’, उहाँले भन्नुभयो, ‘स्थानीयका लागि बनाइएको हो भने प्रयोग पनि त हुनुपर्यो नी ।’
अस्पताल सञ्चालन भएपछि उपचारका लागि बाहिर जानुपर्ने अवस्था अन्त्य मात्रै होईन चौबिसै घण्टा आफ्नै गाउँठाउँमा स्वास्थ्य सेवा पाउने अभिलाषा बोकेका बंगलाचुली बासीलाई अहिले अस्पताल हेर्नका लागि मात्रै भए जस्तो भएको वडा नम्बर ३ कमिरेचौरकी एकता नेपालीलाई लागेको छ ।
‘अस्पताल भएर के गर्नु यहाँ त पखाला लाग्दा खाने औषधि पनि पाउन गाह्रो छ, मेडिकलमा गएर किनेर खानुपर्छ, आँखा अगाडि यति ठूलो अस्पताल छ नभएको होईन तर हाम्रा लागि काम नै छैन’, उहाँले भन्नुभयो । नेपाल सरकारले स्थानीय तहमा अस्पतालको अवधारणा ल्याएपछि बंगलाचुलीमा अस्पताल निर्माण भएको हो । करीव १० करोड बढीको लागतमा अस्पताल बनेपछि त्यसको व्यवस्थापन हुनुपर्नेमा हुन नसक्नु नै कमजोरी देखिएको वडा नम्बर २ मर्पेसका गिरीराज विश्वकर्माको धारणा छ । ‘जे कुरा पनि गरेपछि त्यसको अर्थ बुझेर गर्नुपर्छ, हतारमा काम गरिहाल्ने पछि पछुताउने अवस्था भए जस्तै यो अस्पतालको हविगत भएको छ’, उहाँले भन्नुभयो ‘अस्पताल बनेपछि यसको व्यवस्थापन कसरी गर्ने भन्ने बारेमा यहाँका नेताहरुमा ज्ञान छैन जस्तो छ ।’
हुनपनि बजारको छेवैमा ठगिएका भवनको अगाडि बंगलाचुली अस्पताल लेखिएको छ । तर, सेवा लिन जानेहरु अत्यन्तै न्यून छन् । खासमा, अस्पतालका रुपमा स्थापना भएपनि त्यहाँ अहिलेसम्म साविक काभ्रे स्वास्थ्य चौकीकै अवधारणामा काम भईरहेको छ । आवश्यक व्यवस्थापन हुन नसक्दा आफुहरु अहिले पनि स्वास्थ्य चौकीकै मापदण्डमा रही काम गर्दै आएको सिनियर अनमी शारदा चन्दको भनाई छ । ‘हामी त साविक काभ्रे स्वास्थ्य चौकीकै मापदण्डमा रहेर कामगर्दै आएका छौँ, पूर्वाधार सबै छ तर जनशक्ति व्यवस्थापन हुन सकेको छैन’, उहाँले भन्नुभयो, ‘अस्पताल हो भने त्यही किसिमको जनशक्ति पनि मिलाउनु पर्ने हो, आशा गरौँ चाँडै होला ।’
१५ सैयाको अस्पताल संचालनमा ल्याएको भनिएपनि आवश्यक जनशक्ति अभावमा डाक्टर बिना नै अस्पताल संचालनमा छ । केही महिनाअघिसम्म एक जना डाक्टरले अस्पतालमा सेवा पनि दिनुभएको हो । डा. बसन्त शाह अध्ययनका लागि बाहिर गएपछि अहिले अस्पताल डाक्टरविहीन अवस्थामा चलिरहेको छ । त्यहाँ आउने बिरामीको उपचार नर्सहरुको भरमा हुने गरेको छ । स्थानीय सरकारले डाक्टरको व्यवस्थापन गर्न नसकेको आम जनताको गुनासो छ । अस्पताल बनाईसकेपछि सोही अनुसार कामलाई अघि बढाउन स्थानीय सरकारले चासो लिनुपर्ने स्थानीयहरुको माग छ ।
स्वास्थ्य शाखा प्रमुख नेबबहादुर केसीका अनुसार, बंगलाचुली अस्पतालमा हाल पाँचजना नर्सिङ, चार जना पारामेडिक्स, एक जना ल्याव असिस्टेन्ट, तीन जना कार्यालय सहयोगी, एक जना कम्प्युटर अपरेटर र एक जना एम्बुलेन्स चालक गरी १५ जनाको जनशक्तिले १५ शैयाको सिंगो अस्पताल चलाईरहेको छ । पालिकामा थालिएको प्रयास राम्रो भएपनि जनशक्ति व्यवस्थापन हुन नसक्दा अस्पताल चलाउन समस्या भएको शाखा प्रमुख केसीले बताउनुभयो ।
तीन तहका सरकारले स्थानीय जनताको सेवाका लागि बनाउने संरचनामा एकीकृत रुपमा काम गर्न नसक्दा पनि बनेका संरचना र पूर्वाधारको सही सदुपयोग हुन चुनौति रहेको नागरिक अगुवाहरुको बुझाई छ । ‘अस्पताल बनेर मात्रै के गर्नु, त्यसको प्रयोग छैन भने राज्यको साधन श्रोत खेर गएको मान्नुपर्छ, यसमा राज्यका सरोकार निकाय गम्भीर बन्नुपर्छ’, नागरिक समाज दाङका संयोजक केबी मसालले भन्नुभयो, ‘दाङका १० वटै पालिकामध्ये बंगलाचुलीमा १५ शैयाको अस्पताल बन्यो भनेर हर्षित भएको केवल क्षणिकका लागि मात्रै हो जस्तो भयो, भूगोलले पनि समस्यामा बाँचि रहेको स्थानीयको स्वास्थ्य उपचारका लागि स्थानीय सरकारले आवश्यक कदम चाल्नै पर्छ । नभए भवन बनाएर पूजा गर्न भएन, यसको सही प्रयोग हुनुपर्छ ।’
उता, बंगालचुली गाउँपालिका अध्यक्ष तुलसीराम पुनले भौतिक पूर्वाधार अनुसार जनशक्ति व्यवस्थापनको मापदण्डलाई कसरी कार्यान्वयन गर्ने कुराको अन्यौलताले पालिकालाई समस्या भएको तर्क गर्नुहुन्छ । पहिला पहिला डाक्टर हुँदा त्यति समस्या नभएको बताउँदै पछिल्ला केही महिनायता वास्तवमै पालिकाले अस्पतालको बारेमा ठोस रुपमा कसरी अघि बढ्ने भन्ने बारेमा अन्यौल भईरहेको बताउनुभयो । संघीय सरकारले जनशक्ति दरबन्दी मिलान गरी पठाउने आश्वासन दिएपछिहालसम्म नपठाएको तथा स्थानीय श्रोत साधनको आधारमा डाक्टर ल्याउन खोज्दा डाक्टर आउन नमानेका कारण पनि अस्पताललाई पूर्ण रुपमा संचालन गर्न नसकिएको अध्यक्ष पुनले बताउनुभयो ।
अब चाँडै नै संघ र प्रदेश सरकारसँग अस्पतालको अवस्थाका बारेमा जानकारी गराउँदै दरबन्दीको संरचना तयार गरी आग्रह गरिने जानकारी दिनुभयो । ‘दरबन्दी अनुसारको जनशक्ति व्यवस्थापन गर्ने हाम्रो प्रयास छ, अस्पताल बनेर मात्रै हुने रहेनछ, यो संचालन गर्ने आधार पनि उत्तिकै आवश्यक हो भन्ने कुराको बोध भएको छ’, उहाँले भन्नुभयो ‘सेवा सही रुपमा दिन नसक्दा नागरिकले गुनासोगर्नु स्वाभाविक हो, हामी यो विषयमा निकै गम्भीर छौँ, आउने आर्थिक वर्षबाट बंगलाचुली अस्पताललाई नयाँ गति दिने गरी संचालन गर्नेछौँ र स्थानीयले घरआँगनकै अस्पतालबाट सहज रुपमा सेवा पाउनुहुनेछ ।’
संघ सरकारको अवधारणा अनुसार, हरेक स्थानीय तहमा कम्तिमा एक वटा १५ शैयाको अस्पताल बनाउने कार्यक्रम अनुसार अस्पतालको संरचना तयार पारिएको हो । तर, आवश्यक जनशक्ति, पूर्वाधारसहितको व्यवस्थापन नहुँदै बंगलाचुली गाउँपालिकाको केन्द्र कमिरेचौरमा २०७८ चैत्र ११ गतेका दिन पूर्व सभामुख कृष्णबहादुर महराले उदघाटन गर्नुभयो । उदघाटन गरेको पाँच महिनापछि अस्पताल डाक्टर विहीन भएपछि खाली घर जस्तै भएको छ । बितेको आठ महिनाको बिरामीले सेवा लिएको अभिलेख हेर्दा तीन हजार पनि पुग्न सकेको छैन । जबकी यही अवधिमा आठ हजारभन्दा बढीले स्वास्थ्य सेवा लिईसक्नु पर्ने हो । तर स्वास्थ्य चौकी सरह पनि सेवा उपलब्ध हुन सकेको छैन ।
